Spis treści

• Przepowiadanie w Kościele katowickim
• Katecheza i wychowanie katolickie w Kościele katowickim
• Nowa ewangelizacja w Kościele katowickim
• Misje Kościoła katowickiego
• Kościół katowicki wobec kultury
• Media w Kościele katowickim

Przepowiadanie w Kościele katowickim[1]

Wstęp

1. „Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu!” (Mk 16,15) – polecił Zmartwychwstały Chrystus Apostołom. Odpowiedź na to wezwanie wymaga nieustannej odnowy przepowiadania słowa Bożego[2]. Odnowa zainicjowana przez Sobór Watykański II jest inspirowana i wspierana nauczaniem[3] oraz działaniami podejmowanymi w Kościele powszechnym i lokalnym[4].
2. Troska o przekazywanie słowa Bożego zaowocowała przemianami jego przepowiadania w Kościele katowickim. Przepowiadanie słowa Bożego charakteryzuje się tutaj: chrystocentryzmem, obecnością treści biblijnych i odniesień egzystencjalnych, zwartością wypowiedzi, unikaniem homilii politykujących, lecz niepomijaniem homilii społeczno-politycznych. Duchowni i wierni świeccy pozytywnie oceniają jakość przepowiadania słowa Bożego w archidiecezji katowickiej[5]. Niemniej zauważalne są braki – najpierw w realizacji zarządzeń i zaleceń I Synodu[6], a następnie w aktualnej kondycji kaznodziejstwa w archidiecezji katowickiej. U niektórych głosicieli słowa Bożego dostrzega się: utratę zapału w przepowiadaniu słowa Bożego – pierwszego i najważniejszego zadania w apostolstwie[7], przesadny negatywizm, unikanie treści mistagogicznych, dogmatycznych i katechizmowych.
3. Stąd zasadny pozostaje w tym zakresie postulat stałej formacji przepowiadających, zwłaszcza duchownych, nie tylko po to, by systematycznie podnosić poziom przepowiadania, ale aby wzbudzać w nich pragnienie częstszego głoszenia słowa Bożego, przepowiadania go z pierwotną gorliwością i apostolskim zapałem. Jest to jedno z najważniejszych zadań stojących przed współczesnym duszpasterstwem[8]. Również dlatego podniesienie poziomu przepowiadania słowa Bożego w Kościele lokalnym stanowi jeden z celów II Synodu Archidiecezji Katowickiej.

Zarządzenia i zalecenia

Formacja stała głosicieli słowa Bożego

4. Należy powołać Archidiecezjalną Komisję do spraw Głoszenia Słowa Bożego (najpóźniej do roku od zakończenia Synodu), działającą na rzecz podniesienia poziomu przepowiadania słowa Bożego i wzmocnienia stałej formacji duchownych.
5. Nie rzadziej niż w cyklu dwuletnim w programie spotkań formacyjnych dla prezbiterów powinny znaleźć się zagadnienia z zakresu teologii przepowiadania słowa Bożego, procesu twórczego homilii, retoryki oraz emisji głosu.

Posługa głosicieli słowa Bożego

6. Archidiecezjalna Komisja do spraw Głoszenia Słowa Bożego przedstawia Arcybiskupowi Metropolicie Katowickiemu kandydatów na pomocniczych rekolekcjonistów archidiecezji katowickiej (najpóźniej do roku od powołania Komisji), których głównym zadaniem będzie pomoc w organizowaniu i prowadzeniu rekolekcji szkolnych oraz rekolekcji i misji parafialnych.
7. Archidiecezjalna Komisja do spraw Głoszenia Słowa Bożego w ciągu roku od jej powołania ma stworzyć, a następnie udostępnić i aktualizować wykaz duchownych gotowych do prowadzenia rekolekcji parafialnych i szkolnych oraz misji parafialnych.

Rola osób świeckich w przepowiadaniu słowa Bożego

8. Zarządza się, by Archidiecezjalna Komisja do spraw Głoszenia Słowa Bożego stworzyła, aktualizowała i udostępniała wykaz zespołów rekolekcyjnych (osób świeckich współpracujących z duchownymi), które organizują i prowadzą rekolekcje szkolne oraz rekolekcje i misje parafialne[9].
9. Zaleca się udostępnienie osobom świeckim wybranej formy komunikacji[10] z głosicielem słowa Bożego, tak aby wierni mieli możliwość otrzymania integralnej wersji homilii lub odniesienia się do niej.

Homilia[11]

10. Zarządza się, by podczas mszy z udziałem dzieci oraz mszy roratnich homilię kierować także do dorosłych uczestników liturgii.
11. Zabrania się stanowczo zastępowania homilii komunikatami Konferencji Episkopatu Polski lub Arcybiskupa Metropolity Katowickiego. Miejscem dla nich właściwym są ogłoszenia duszpasterskie[12].
12. Homilię głosi kapłan celebrujący Eucharystię lub – w szczególnych przypadkach – duchowny, który w niej uczestniczy[13]. Jeśli – w wyjątkowych sytuacjach – nie jest możliwe zachowanie tej normy, głoszący homilię powinien uczestniczyć przynajmniej w całej liturgii słowa.
13. „Kaznodzieja winien wykorzystać każdą okazję do głoszenia słowa Bożego”[14], dlatego, odpowiadając na nauczanie Kościoła[15] i duchowe potrzeby wiernych, zaleca się, aby codzienna homilia była głoszona we wszystkich kościołach archidiecezji katowickiej.
14. Zaleca się udostępnianie wiernym homilii po jej wygłoszeniu.
15. Należy zachować szczególną roztropność w stosowaniu w homilii form dialogowanych, teatralnych i muzycznych[16]. Są one natomiast dopuszczalne w kazaniach i konferencjach – z poszanowaniem sacrum świątyni, szczególnie prezbiterium. W przepowiadaniu nie należy stosować rekwizytów i strojów nieodpowiednich do miejsca kultu[17].
16. W homilii zaleca się ostrożność w wykorzystywaniu obrazu, muzyki, rekwizytów i tym podobnych, by elementy te nie przysłaniały Ewangelii głoszonej słowem.
17. Zaleca się, aby w czasie mszy świętych niedzielnych i świątecznych z udziałem rodzin homilia była skierowana zasadniczo do dorosłych.
18. Zaleca się, aby w czasie mszy świętych dla rodzin organizowano odrębną liturgię słowa dla dzieci[18].

Rekolekcje i misje parafialne

19. W ramach przygotowania rekolekcji lub misji parafialnych zaleca się duszpasterzom rozeznanie potrzeb wspólnoty parafialnej i uzgodnienie z rekolekcjonistą (misjonarzem) ich treści i formy.
20. Zaleca się włączanie w program rekolekcji i misji parafialnych konferencji tematycznych (biblijnych, doktrynalnych, moralnych i innych).
21. Zaleca się, by w trakcie rekolekcji i misji parafialnych stwarzać uczestnikom okazję do wspólnych lub indywidualnych czynów miłosierdzia albo działań ewangelizacyjnych.
22. Na terenach aglomeracji wielkomiejskich zaleca się przeprowadzanie misji obejmujących również większą liczbę parafii (na przykład całe miasto).
23. Rekolekcji wielkopostnych nie należy organizować w Wielkim Tygodniu.

Rekolekcje szkolne

24. Zaleca się, aby Archidiecezjalna Komisja do spraw Głoszenia Słowa Bożego we współpracy z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego oraz z Archidiecezjalnym Centrum Formacji Pastoralnej i Wydziałem Katechetycznym Kurii Metropolitalnej opracowywała programy rekolekcji szkolnych i przeprowadzała warsztaty, mające na celu przygotowywanie zespołów rekolekcyjnych.

Domy rekolekcyjne

25. Zaleca się rozszerzenie programu tradycyjnych rekolekcji zamkniętych poprzez organizowanie rekolekcji tematycznych, weekendowych i zapraszanie doświadczonych rekolekcjonistów.
26. Zaleca się opracowanie elektronicznego systemu rejestracji chętnych na rekolekcje zamknięte w ośrodkach archidiecezjalnych, z możliwością wnoszenia przedpłat.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

• Sobór Watykański II:
• Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, nr 25;
• Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „Dei verbum”, nr 7-13, 21, 25;
• Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, nr 7, 24, 35, 51, 52, 56;
• Dekret o misyjnej działalności Kościoła „Ad gentes divitus”, nr 6;
• Dekret o posłudze i życiu kapłanów „Presbyterorum ordinis”, nr 4, 18.
• Kodeks prawa kanonicznego, kan. 762, 767-769.
• Katechizm Kościoła katolickiego, nr 1153-1155.
• Paweł VI:
• Encyklika „Mysterium fidei”, nr 36.
• Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”, nr 43, 75-76, 78-79.
• Jan Paweł II:
• Adhortacja apostolska „Catechesi tradendae”, nr 48;
• Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”;
• Adhortacja apostolska „Pastores gregis”, nr 15;
• List apostolski „Dies Domini” (1998), nr 39-41;
• List apostolski „Novo millennio ineunte” (2001), nr 39-40.
• Benedykt XVI:
• Adhortacja apostolska „Sacramentum caritatis”, nr 45-46;
• Adhortacja apostolska „Verbum Domini”, nr 52-71.
• Franciszek:
• Adhortacja apostolska „Evangelii Gaudium”, nr 135-159.
• Obrzędy pogrzebu (1976). Wprowadzenie teologiczne i pastoralne.
• Obrzędy sakramentu małżeństwa (1994). Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, nr 23.
• Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego (2002), nr 29, 57, 65-66.
• Wprowadzenie do drugiego wydania Lekcjonarza mszalnego (2016), nr 4-31, 38-48, 58-110.
• Święta Kongregacja Obrzędów:
• Instrukcja „Inter oecumenici” (1964), nr 53-55;
• Instrukcja „Eucharisticum mysterium” (1967), nr 10.
• Kongregacja Kultu Bożego:
• Instrukcja „Liurgicae instaurationes” (1970), nr 2.
• Święta Kongregacja do spraw Kultu Bożego:
• Dyrektorium o mszach św. z udziałem dzieci (1973).
• Kongregacja do spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów:
• Instrukcja „Redemptionis sacramentum” (2004);
• Dyrektorium homiletyczne (2015).
• Kongregacja do spraw Duchowieństwa:
• Dyrektorium ogólne o katechizacji (1971), nr 13;
• List okólny „Kapłan głosiciel słowa, szafarz sakramentów i przewodnik wspólnoty w drodze do trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa” (1999);
• Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów (2013).
• Kongregacja do spraw Biskupów:
• Dyrektorium o pasterskich zadaniach biskupów „Apostolorum successores” (2004), nr 119-122.
• II Polski Synod Plenarny:
• Liturgia Kościoła po Soborze Watykańskim II, zwłaszcza nr 73-74, 90-91.

Katecheza i wychowanie katolickie w Kościele katowickim[19]

Wstęp

27. Katecheza, będąc jednym ze sposobów wypełniania powierzonej przez Chrystusa misji głoszenia słowa Bożego, wpływa na całe życie Kościoła. Od katechezy bowiem w dużej mierze zależy wzrost Kościoła w świecie, a jeszcze bardziej rozwój wewnętrzny Kościoła. Z tego względu katecheza była zawsze w Kościele i przez Kościół traktowana jako święty obowiązek, trwałe i niezbywalne prawo[20]. Mając tego świadomość, Kościół katowicki poprzez swoich pasterzy i wiernych zdecydowanym głosem upominał się o prawo do nieskrępowanego głoszenia Ewangelii we wszystkich środowiskach oraz o prawo do chrześcijańskiego wychowania dzieci i młodzieży[21]. Tradycja ta zobowiązuje do podejmowania stałego wysiłku, by dzieło katechizacji prowadzone było w sposób odpowiedni do wyzwań obecnych czasów[22].
28. II Synod dokonał oceny sytuacji katechetycznej w archidiecezji katowickiej. W ramach prac synodalnych dostrzeżono, iż aktualna sytuacja duszpasterska – związana z powrotem lekcji religii do szkół i przedszkoli – oprócz niewątpliwych zalet (takich jak: objęcie nauczaniem większej grupy dzieci i młodzieży, poprawa systematyczności pracy katechetycznej czy przezwyciężenie rozbieżności działań wychowawczych rodziny, szkoły i parafii) ujawniła jednocześnie słabości dotychczasowego duszpasterstwa oraz wywołała nowe trudności. Wśród niepokojących zjawisk wskazać należy: regres katechezy parafialnej na wszystkich jej poziomach, zanikanie poczucia więzi dzieci i młodzieży z własną parafią, osłabienie współpracy katechetyczno-wychowawczej duszpasterzy i nauczycieli religii z rodzicami. Do tego dochodzi zanikanie tak zwanego „Kościoła tradycji” oraz podstawowych środowisk religijnej socjalizacji.
29. Niekorzystny wpływ na skuteczność nauczania religii w szkole i efektywność duszpasterstwa katechetycznego w parafii wywierają zatem: procesy laicyzacyjne i dechrystianizacyjne, tendencje podważające autorytet wychowawczy rodziny i Kościoła, relatywizacja tradycyjnych wartości i zasad życia opartych na Ewangelii oraz propagowanie niekorzystnych wzorców w środkach społecznego przekazu. Czynniki te wpływają na osłabienie zainteresowania rodziców czy wręcz na rezygnację rodziców z troski o religijne wychowanie dzieci i powodują przenoszenie tego niezastępowalnego obowiązku rodziców[23] na szkołę i Kościół.
30. II Synod Archidiecezji Katowickiej, rozróżniając podstawowe funkcje katechezy, jakimi są: wtajemniczenie, wychowanie i nauczanie, zamierza więc wyraźniej określić zadania parafii, rodziny i szkoły, akcentując przy tym zróżnicowanie i komplementarność ich ról w dziele katechizacji i wychowania[24]. Katecheza dzieci i młodzieży po roku 1990 przybrała postać przede wszystkim nauczania religii w szkole, co nie oznacza bynajmniej, iż można poświęcać mniej uwagi katechezie dorosłych i duszpasterstwu katechetycznemu dzieci i młodzieży w parafii[25]. Bogaty w pastoralne doświadczenia ostatniego ćwierćwiecza Kościół katowicki ma pełną świadomość, iż nauczanie religii w szkole często przybiera formę procesów preewangelizacyjnych[26]. Z tego względu nauczanie religii w szkole nie wyczerpuje w pełni zadań stawianych przed katechezą[27] i konieczne jest uzupełnienie go katechezą w rodzinie i w parafii, zwłaszcza w aspekcie mistagogicznym[28].

Zarządzenia i zalecenia

Organizacja duszpasterstwa katechetycznego w archidiecezji katowickiej

31. Zarządza się powołanie Archidiecezjalnej Szkoły Katechetów Parafialnych[29] celem przygotowania osób świeckich do prowadzenia katechezy w parafii[30]. Do zadań katechetów parafialnych należą:

a. wspieranie prezbiterów i diakonów w formacji wiernych;

b. pomoc w przygotowaniu rodziców i chrzestnych do chrztu dziecka;

c. pomoc w katechezie rodziców dzieci przed i po przyjęciu pierwszej komunii świętej;

d. uczestnictwo w przygotowaniu kandydatów do bierzmowania oraz w katechezie dla rodziców i świadków;

e. pomoc duszpasterzom w bliższym przygotowaniu młodzieży szkół średnich (ponadgimnazjalnych) do małżeństwa;

f. uczestnictwo w animowaniu i prowadzeniu grup parafialnych i apostolskich, w organizowaniu kręgów biblijnych, kursów ewangelizacyjnych, pomoc w rekolekcjach zamkniętych.

32. Zarządza się powołanie Rady Wydziału Katechetycznego[31].

a. Do zadań Rady należą:

- opiniowanie programów i podręczników katechetycznych,

- inspirowanie i koordynowanie inicjatyw katechetycznych w archidiecezji katowickiej,

- współpraca z podmiotami odpowiedzialnymi za kształcenie katechetów w archidiecezji katowickiej,

- wspieranie stałej formacji katechetów,

- wypełnianie zadań katechetyczno-wychowawczych wynikających z pra­wa diecezjalnego,

- podejmowanie innych zadań wskazanych przez Wydział Katechetyczny[32].

b. W skład Rady Wydziału Katechetycznego wchodzą z urzędu pracownicy Wydziału Katechetycznego, ponadto osoby powołane z grona metodyków nauczania religii i katechetów stałych oraz inne osoby powołane przez dyrektora Wydziału spośród kapłanów, osób zakonnych i katechetów świeckich, reprezentujących poszczególne poziomy katechizacji.

Duszpasterstwo katechetyczne w parafii

33. Zarządza się organizowanie przez proboszcza regularnych (co najmniej kwartalnych) spotkań formacyjnych i organizacyjnych ze wszystkimi osobami, które pełnią jakąkolwiek formę posługi katechetycznej na terenie parafii[33].

Katecheza dorosłych[34]

34. Zarządza się powołanie w każdej parafii, niezależnie od istniejących grup pobożnościowych, grupy katechezy dorosłych[35].
35. Zarządza się prowadzenie w każdej parafii katechezy dla rodziców dzieci przygotowujących się do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej.
36. Zarządza się, by spotkania z rodzicami dzieci przygotowujących się do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej wpisywały się w całokształt duszpasterstwa katechetycznego, a nie tylko w zakres działań pedagogizujących czy organizacyjnych.
37. Zarządza się, by Wydział Duszpasterstwa Rodzin – we współpracy z Wydziałem Katechetycznym, Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego i Archidiecezjalną Komisją Liturgiczną – przygotowywał materiały pomocnicze do:

a. katechezy dorosłych, a przede wszystkim do katechezy dla rodziców dzieci i młodzieży przygotowujących się do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej (do dwóch lat od zakończenia Synodu);

b. katechezy rodzinnej, ze szczególnym uwzględnieniem czasu przygotowania do przyjęcia pierwszej komunii świętej i okresu po niej.

38. Specyficzną grupą katechetyczną są dorośli pragnący przygotować się do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. W związku z tym zobowiązuje się Wydział Katechetyczny do przygotowania i przedstawienia do zatwierdzenia Arcybiskupowi Metropolicie Katowickiemu jednolitych diecezjalnych zasad takiego przygotowania. Dotyczy to zwłaszcza osób ochrzczonych, które we właściwym czasie nie przyjęły bierzmowania.
39. Zarządza się zorganizowanie w każdym dekanacie miejsca przygotowującego dorosłych do sakramentu bierzmowania.
40. Zarządza się, aby w wybranej parafii dekanatu zorganizowano katechezy uzupełniające dla narzeczonych, którzy nie ukończyli katechizacji w zakresie szkoły średniej. Do przygotowania tych katechez zobowiązuje się Wydział Katechetyczny we współpracy z Archidiecezjalnym Centrum Formacji Pastoralnej.
41. Zaleca się, aby – zgodnie ze wskazaniami Programu nauczania religii – dążyć do objęcia katechezą rodziców dzieci i młodzieży ze wszystkich poziomów nauczania. Dotyczy to głównie rodziców, których dzieci przygotowują się do pierwszej komunii świętej i do bierzmowania[36].
42. Zaleca się, by spotkania dla rodziców dzieci po pierwszej komunii świętej miały charakter mistagogiczny, zmierzający do aktywnego i pełnego udziału rodziny w Eucharystii.
43. Zaleca się, by spotkania katechetyczne z rodzicami były prowadzone w formie warsztatów, dialogu i w innych formach wspólnej pracy. Dopełnieniem spotkań katechetycznych w parafii mogą stać się wyjazdy formacyjne dla rodzin.
44. Duszpasterzom i katechetom zaleca się poszukiwanie wśród uczestników grup formacyjnych oraz spośród zaangażowanych rodziców kandydatów odpowiednich do podjęcia posługi katechetów w ramach katechezy parafialnej.
45. Zaleca się proboszczom, aby do prowadzenia katechezy parafialnej tworzyli parafialne zespoły katechetyczne, złożone z duszpasterzy, katechetów, doradców życia rodzinnego oraz innych osób odpowiednio do tego przygotowanych i posiadających misję kanoniczną[37].

Katecheza dzieci i młodzieży

46. Zarządza się, by bezpośrednie wprowadzenie w misterium sakramentów inicjacji chrześcijańskiej oraz ich celebracja były dokonywane w parafii miejsca zamieszkania dzieci i młodzieży.
47. Zgodnie ze wskazaniami Programu nauczania religii, zarządza się prowadzenie w parafii systematycznej katechezy dla dzieci przygotowujących się do pełnego uczestnictwa w Eucharystii oraz dla młodzieży przygotowującej się do sakramentu bierzmowania.
48. Zarządza się, by katechetyczne spotkania w parafii miały charakter liturgiczno-pastoralny i aby były prowadzone w oparciu o zasady katechumenatu.
49. Zarządza się, by program katechezy parafialnej pozostawał w ścisłej korelacji z nauczaniem religii w szkole, uzupełniając je zwłaszcza w niezbędnej dla katechezy funkcji wtajemniczenia i wychowania[38].
50. Poleca się parafiom prowadzenie przygotowania do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej według jednakowych zasad określonych przez prawo diecezjalne[39].
51. Zarządza się opracowanie przez Wydział Katechetyczny szczegółowego programu przygotowania do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej w archidiecezji katowickiej (do dwóch lat od zakończenia Synodu).
52. Zarządza się organizowanie w parafii katechez i prowadzenie w szkole lekcji ukierunkowanych na przygotowanie młodzieży szkół średnich (ponadgimnazjalnych) do rozpoznania powołania (do małżeństwa, kapłaństwa, życia konsekrowanego i tak dalej)[40].
53. Zarządza się przeprowadzanie w ramach przygotowania bliższego do małżeństwa katechez dla młodzieży szkół średnich (ponadgimnazjalnych) zgodnie z Zasadami duszpasterstwa rodzin archidiecezji katowickiej.
54. Zaleca się podtrzymywanie zwyczaju uroczystego obchodzenia rocznicy przyjęcia chrztu świętego, pierwszej komunii świętej oraz sakramentu bierzmowania.
55. Zaleca się kontynuację spotkań katechetycznych po przystąpieniu dzieci i młodzieży do pierwszej komunii świętej i do bierzmowania (katecheza mistagogiczna).
56. Zaleca się prowadzenie w parafii spotkań katechetycznych dla dzieci i młodzieży na każdym poziome edukacyjnym.
57. Zaleca się bliższe powiązanie duszpasterstwa katechetycznego z działaniami prowadzonymi przez Caritas Archidiecezji Katowickiej[41].
58. Wydziałowi Duszpasterstwa Rodzin we współpracy z Wydziałem Katechetycznym zaleca się bieżącą aktualizację programu przygotowania bliższego do małżeństwa oraz form tego przygotowania w korelacji z nauczaniem religii w szkole.

Nauczanie religii w szkole

59. W celu organizacji szkolnego nauczania religii w sposób uwzględniający wielkomiejską strukturę wielu parafii archidiecezji katowickiej zarządza się proboszczom podjęcie współpracy w ramach dekanatu. W poszukiwaniu konkretnych rozwiązań proboszczowie kontaktują się z dziekanem.
60. Mając na uwadze zacieśnienie współpracy pomiędzy parafią i szkołą, zobowiązuje się proboszcza do osobistego kontaktu z dyrektorami placówek oświatowych znajdujących się na terenie parafii celem uzgodnienia projektu organizacyjnego pracy nauczycieli religii oraz harmonogramu duszpasterstwa parafialnego z planem pracy szkoły[42].
61. Zarządza się, by uczniowie kończący szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły średnie (ponadgimnazjalne) otrzymywali osobne świadectwa potwierdzające ich uczestnictwo w nauczaniu religii.
62. Zarządza się, by proboszczowie koordynowali przygotowanie i przebieg rekolekcji szkolnych[43]. Ich przygotowanie warto powierzać tworzonym w tym celu zespołom rekolekcyjnym.
63. Zarządza się, by koszty organizacji rekolekcji szkolnych pokrywała parafia, na terenie której znajduje się szkoła. W przypadku, gdy na terenie parafii znajduje się większa ilość szkół, w kosztach organizacji rekolekcji uczestniczą proporcjonalnie inne parafie[44].
64. Wydział Katechetyczny jest zobowiązany wskazywać kandydatów do podjęcia w archidiecezji katowickiej posługi stałego katechety[45] oraz szkoły wymagające tej posługi.
65. Wydziałowi Katechetycznemu zaleca się bieżące przygotowanie – we współpracy z Archidiecezjalnym Centrum Formacji Pastoralnej i Archidiecezjalną Komisją do spraw Głoszenia Słowa Bożego oraz z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego – programów rekolekcji szkolnych i warsztatów dla zespołów rekolekcyjnych.
66. Zaleca się, aby nauczyciele religii organizowali zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży. Z ewangelizacyjnego punktu widzenia należy docenić możliwość organizowania grup biblijnych, misyjnych czy szkolnych kół Caritas. Zaleca się, aby zajęcia te były wspierane przez parafię.

Formacja katechetów[46]

67. Zarządza się, by katecheci rozpoczynający posługę w archidiecezji katowickiej przed otrzymaniem misji kanonicznej składali uroczyste wyznanie wiary, a katecheci posiadający misję kanoniczną uroczyście wyznanie wiary odnawiali podczas inauguracji roku katechetycznego[47].
68. Zarządza się, by katecheci rozpoczynający posługę katechetyczną w archidiecezji katowickiej otrzymywali misję kanoniczną na okres jednego roku szkolnego. Na prośbę proboszcza parafii, na terenie której pracuje katecheta, misja może zostać przedłużona.
69. Katecheci pełniący posługę na terenie archidiecezji katowickiej zobowiązani są do uczestnictwa w stałej formacji intelektualnej i duchowej organizowanej przez Wydział Katechetyczny we współpracy z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego[48].
70. Zarządza się, by nadzór nad formacją stałą katechetów posługujących w parafii sprawował proboszcz. W kwestiach szczegółowych kontaktuje się on z Wydziałem Katechetycznym.
71. Wydziałowi Katechetycznemu poleca się opracowanie – we współpracy z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego, z Archidiecezjalnym Centrum Formacji Pastoralnej oraz z innymi podmiotami odpowiedzialnymi w archidiecezji katowickiej za głoszenie słowa Bożego i duszpasterstwo liturgiczne[49] – programu formacji podstawowej i stałej katechetów parafialnych (do dwóch lat od zakończenia Synodu).
72. Wydziałowi Teologicznemu Uniwersytetu Śląskiego zaleca się:

a. stałą współpracę z Wydziałem Katechetycznym w celu ewaluacji jakości kształcenia – w oparciu o kontakty z absolwentami teologii (specjalności pastoralnej i nauczycielskiej), podejmującymi pracę na terenie archidiecezji katowickiej – oraz dla doskonalenia programu kształcenia na tym kierunku;

b. stałą współpracę z Wydziałem Duszpasterstwa Rodzin w celu ewaluacji jakości kształcenia – w oparciu o kontakty z absolwentami kierunku nauki o rodzinie, podejmującymi pracę na terenie archidiecezji katowickiej – oraz dla doskonalenia programu kształcenia na tym kierunku.

73. Wydziałowi Katechetycznemu zaleca się:

a. pomoc w organizacji praktyk pedagogicznych studentów Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego;

b. przygotowanie we współpracy z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego programu formacji stałej katechetów, uwzględniającego aktualną problematykę katechetyczno-wycho­wawczą;

c. współpracę z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego i z Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w kwestii pogłębienia formacji ludzkiej przyszłych katechetów[50].

Szkolnictwo katolickie

74. Troskę o zachowanie nienaruszonej wiary i obyczajów w działalności dydaktyczno-pedagogicznej szkół katolickich oraz o rozwój życia religijnego uczniów i nauczycieli powierza się Wydziałowi Katechetycznemu[51].
75. Uwzględniając pozytywne doświadczenia związane z działalnością szkół katolickich w archidiecezji katowickiej, zaleca się parafiom, instytutom życia konsekrowanego i stowarzyszeniom życia apostolskiego, w których charyzmacie mieści się działalność wychowawcza dzieci i młodzieży, a także stowarzyszeniom katolików świeckich działającym na terenie archidiecezji katowickiej zakładanie i prowadzenie przedszkoli oraz szkół katolickich na wszystkich poziomach kształcenia. Zachęca się również wiernych świeckich do zrzeszania się w celu podejmowania tej działalności[52].
76. W szkołach katolickich noszących imiona świętych lub błogosławionych należy zadbać, aby postaci patronów zajmowały należne miejsce w programach wychowawczych.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

• Sobór Watykański II:
• Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim „Gravissimum educationis”.
• Kodeks prawa kanoniczego, kan. 747-833.
• Katechizm Kościoła katolickiego, nr 4-10, 426-429; 986, 1074-1075, 1697-1698, 2226, 2688.
• Paweł VI:
• Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”.
• Jan Paweł II:
• Adhortacja apostolska „Catechesi tradendae”.
• Kongregacja Wychowania Katolickiego:
• The Catholic School (1977);
• Świecki katolik świadkiem wiary (1982);
• Szkoła katolicka u progu trzeciego tysiąclecia (1997);
• Educating Together in Catholic Schools. A Shared Mission Between Consecrated Persons and the Lay Faithful (2007).
• Kongregacja do spraw Duchowieństwa:
• Dyrektorium ogólne o katechizacji (1997).
• Konferencja Episkopatu Polski:
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej a Konferencją Episkopatu Polski w sprawie statutu prawnego szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki (1999);
• Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce (2001);
• Wytyczne dotyczące szkół katolickich (2001);
• Program nauczania religii dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadpodstawowych (2001);
• Zasady oceniania osiągnięć edukacyjnych z religii rzymskokatolickiej w szkołach (2008);
• W sprawie wymagań edukacyjnych i oceniania w szkolnym nauczaniu religii (2007);
• Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopaty Polski oraz Ministerstwem Edukacji Narodowej z dnia 31 maja 2016 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii.
• II Polski Synod Plenarny:
• Szkoła i uniwersytet w życiu Kościoła i narodu.

Nowa ewangelizacja w Kościele katowickim[53]

Wstęp

77. „«[…] nakaz głoszenia Ewangelii wszystkim ludziom jest pierwszorzędnym i naturalnym posłannictwem Kościoła»; nakaz ten i posłannictwo zobowiązuje tym bardziej w dobie wielkich i poważnych przemian w dzisiejszym społeczeństwie. Obowiązek ewangelizacji należy uważać za łaskę i właściwe powołanie Kościoła; wyraża on najprawdziwszą jego właściwość. Kościół jest dla ewangelizacji […]”[54]. Jedną z form realizacji tego posłannictwa są działania określane mianem „nowej ewangelizacji”, których celem – szczególnie w warunkach polskiego Kościoła – jest dotarcie z Dobrą Nowiną do osób, które wprawdzie przyjęły przynajmniej część sakramentów inicjacji chrześcijańskiej w Kościele katolickim, ale nie odpowiedziały na nie osobistą wiarą i świadomą decyzją pójścia za Chrystusem we wspólnocie Kościoła. Znaczna część tych osób porzuciła nawet zewnętrzne praktyki religijne.
78. Odpowiedzialność za siostry i braci, którzy z różnych powodów zagubili sens i smak wiary[55], przynagla nas „do głoszenia Ewangelii zawsze nowej i zawsze niosącej nowość; do ewangelizacji, która musi być prowadzona «z nową gorliwością, nowymi metodami i z zastosowaniem nowych środków wyrazu»”[56]. Kościół katowicki, rozpoznając to przynaglenie jako „znak czasu”, pragnie uczynić z działań ewangelizacyjnych jeden z priorytetów duszpasterskiej aktywności[57] – zwłaszcza na poziomie parafii.
79. Trzeba przyznać, że dotychczasowe śląskie duszpasterstwo parafialne – ukształtowane przez inne wyzwania – nie koncentrowało się dostatecznie na poszukiwaniu i przyciąganiu „oddalonych”. Ponadto działania ewangelizacyjne podejmowane czy to przez parafie, czy ruchy i grupy pozostają w rozproszeniu, czasem nawet konkurują ze sobą, co sugeruje potrzebę większej koordynacji owych działań oraz konieczność budowania jedności i odpowiedzialności za Kościół lokalny u animatorów poszczególnych grup i wspólnot. Kolejne wyzwanie stanowi przejście od ewangelizacji kerygmatycznej do mistagogii: potrzebne jest formowanie, najlepiej w ramach duszpasterstwa parafialnego, wspólnot wzrostu dla tych osób, które przyjęły ogłoszoną im Dobrą Nowinę. We wspólnotach tych konieczne jest stosowanie wspomnianych „nowych metod i środków wyrazu”, przy jednoczesnej dbałości o zachowanie integralnego przekazu wiary Kościoła.
80. Przedstawione zadania powinny być realizowane przez duszpasterzy i świeckich ewangelizatorów na bazie istniejącej struktury organizacyjnej Kościoła – głównie w parafii jako fundamencie tej struktury. Ze strukturą tą należy łączyć dynamizm ruchów i wspólnot, które w nowej ewangelizacji rozpoznały i zaczęły realizować swój szczególny charyzmat i powołanie. Podjęcie wymienionych zadań wymaga wszak „duszpasterskiego nawrócenia”[58]: przemiany myślenia duszpasterzy, animatorów ruchów i wspólnot, ale też samych wiernych, ukształtowanych przez tradycyjne duszpasterstwo, co z kolei zakłada także odpowiednie działania formacyjne. Realizacji tych zadań powinna służyć stosowna koordynacja zarówno formacji, jak i samych działań ewangelizacyjnych na płaszczyźnie międzyparafialnej i archidiecezjalnej.

Zarządzenia i zalecenia

81. Zarządza się powołanie Archidiecezjalnego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji.

a. Na czele Zespołu stoi moderator do spraw nowej ewangelizacji, będący referentem Wydziału Duszpasterstwa.

b. Zespół składa się z powołanych przez moderatora reprezentantów ruchów, wspólnot i grup, angażujących się w dzieło nowej ewangelizacji.

c. Zespół wyłania ze swego grona członków zarządu, którzy stają się najbliższymi współpracownikami moderatora.

d. Do zadań Archidiecezjalnego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji należą:

- budowanie jedności ruchów, wspólnot i grup w dziele ewangelizacji;

- planowanie, koordynacja i realizacja działań ewangelizacyjnych;

- inicjowanie działań formacyjnych dla ewangelizacji, zwłaszcza kształcenie animatorów;

- współpraca z dziekanami, proboszczami i parafialnymi radami duszpasterskimi w zakresie doradztwa jak również ustalania potrzeb i zasobów koniecznych do tworzenia oraz realizacji parafialnych i międzyparafialnych planów działań ewangelizacyjnych;

- redagowanie informatora grup i wspólnot ewangelizujących, strony internetowej oraz prowadzenie bazy danych kontaktowych;

- animowanie i współtworzenie wydarzeń ewangelizacyjnych w przestrzeni kulturalno-medialnej (na przykład koncerty, musicale, widowiska teatralne);

- organizacja odbywającego się raz w roku archidiecezjalnego kongresu nowej ewangelizacji, który służyć ma wspólnej modlitwie, budowaniu i pogłębianiu jedności oraz formacji;

- współpraca z Archidiecezjalną Radą Ruchów i Stowarzyszeń.

e. Archidiecezjalny Zespół do spraw Nowej Ewangelizacji dysponuje środkami pochodzącymi z Katolickiej Fundacji Młodzi dla Młodych oraz innymi pozyskanymi środkami. Fundusze te przeznaczane są głównie na działania ponadparafialne oraz archidiecezjalne.

82. Zarządza się powołanie Rejonowych Zespołów do spraw Nowej Ewangelizacji.

a. Członkami Rejonowych Zespołów do spraw Nowej Ewangelizacji są animatorzy istniejących w danym rejonie wspólnot ewangelizujących[59].

b. Zadaniem Rejonowych Zespołów do spraw Nowej Ewangelizacji jest – po uzgodnieniu z proboszczami i we współpracy z parafialnymi radami duszpasterskimi oraz z Archidiecezjalnym Zespołem do spraw Nowej Ewangelizacji – podejmowanie bezpośrednich działań ewangelizacyjnych (na przykład: głoszenie rekolekcji, prowadzenie kursów, podejmowanie ewangelizacji dedykowanej i tak dalej).

c. Członkowie Rejonowego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji wybierają ze swego grona animatora, który jest reprezentantem rejonu w Archidiecezjalnym Zespole do spraw Nowej Ewangelizacji, zwołuje zebrania, koordynuje działalność Zespołu oraz pozostaje w stałym kontakcie z proboszczami rejonu. Animatora Rejonowego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji zatwierdza Arcybiskup Metropolita Katowicki.

d. Opiekę duchową nad zespołami podejmują prezbiterzy, powołani przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego na wniosek moderatora do spraw nowej ewangelizacji.

83. Zarządza się przygotowanie i realizację parafialnych planów ewangelizacji.

a. Proboszcz wraz z parafialną radą duszpasterską (oraz z przedstawicielami Rejonowego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji – w miarę powstawania zespołów) dokonują diagnozy sytuacji parafii i na tej podstawie opracowują plan działań ewangelizacyjnych, obejmujący wszystkie środowiska społeczne na terenie parafii. Plan może powstać także dla kilku parafii łącznie, koordynowany na przykład przez dziekana.

b. Plan działań ewangelizacyjnych powinien uwzględniać:

- diagnozę sytuacji duszpasterskiej parafii;

- opis działań, jakie należy podjąć, by dotrzeć zwłaszcza do osób, które oddaliły się od Kościoła lub nigdy nie były z nim związane;

- określenie ewentualnej pomocy, jakiej parafia oczekuje ze strony Rejonowego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji lub Archidiecezjalnego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji (na przykład w zakresie formacji animatorów);

- harmonogram, zgodnie z którym wskazane działania powinny być podjęte.

c. Sposób realizacji planu działań ewangelizacyjnych powinien być przedmiotem corocznej refleksji w ramach posiedzeń parafialnej rady duszpasterskiej oraz w trakcie wizytacji kanonicznej parafii (odpowiednie pytania należy włączyć do protokołu wizytacji).

84. Odpowiedzialnym za formację (przy współpracy Archidiecezjalnego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji lub zespołów rejonowych, które wskazują lub przygotowują odpowiednie pomoce) zaleca się:

a. cykliczne organizowanie rekolekcji kerygmatycznych w ramach formacji prezbiterów, katechetów, nadzwyczajnych szafarzy komunii świętej, pracowników parafii, Caritas Archidiecezji Katowickiej i innych podmiotów kościelnych;

b. uwzględnianie zagadnień związanych z nową ewangelizacją (teoretyczne wprowadzenie w treści, praktyczne wprowadzenie w metody) w formacji prezbiterów, katechetów, nadzwyczajnych szafarzy komunii świętej, pracowników parafii (przede wszystkim pracowników kancelarii i kościelnych), pracowników Caritas Archidiecezji Katowickiej i innych podmiotów kościelnych;

c. uwzględnianie treści kerygmatycznych oraz uwrażliwianie na osobistą odpowiedzialność za ewangelizację w ramach formacji grup, wspólnot i stowarzyszeń katolickich, których cele nie są wprost ewangelizacyjne.

85. Zaleca się duszpasterzom:

a. cykliczne uwzględnianie treści kerygmatycznych w przepowiadaniu w czasie liturgii niedzielnych, a zwłaszcza w czasie Triduum Paschalnego oraz w sytuacjach, w których zwiększa się liczba wiernych luźno związanych z Kościołem, a nawet osób niewierzących lub niechrześcijan (głównie w trakcie uroczystości przyjęcia chrztu świętego, pierwszej komunii świętej, bierzmowania, ślubu, w czasie pogrzebu, przy błogosławieństwie obiektów publicznych i tak dalej);

b. cykliczne, dostosowane do sytuacji parafii, uwzględnianie treści kerygmatycznych w ramach rekolekcji i misji parafialnych;

c. wykorzystywanie do głoszenia kerygmatu szczególnie spotkań w ramach:

- odwiedzin kolędowych;

- odwiedzin chorych;

- pracy kancelarii;

- przygotowania do przyjęcia sakramentów chrztu, bierzmowania, małżeństwa, przygotowania do pierwszej spowiedzi i pierwszej komunii świętej;

- celebracji sakramentu pokuty osób, które spowiadają się po dłuższym czasie;

d. regularne uwzględnianie treści kerygmatycznych w katechezie dorosłych.

86. Katechetom i prowadzącym rekolekcje szkolne zaleca się cykliczne uwzględnianie treści kerygmatycznych w ramach nauki religii oraz rekolekcji szkolnych.
87. Kapelanom szpitalnym i więziennym zaleca się uczynienie z głoszenia kerygmatu priorytetu swojej posługi oraz współpracę z Archidiecezjalnym Zespołem do spraw Nowej Ewangelizacji w celu doskonalenia stosownych umiejętności i wypracowania odpowiednich pomocy.
88. Wydziałowi Katechetycznemu i Wydziałowi Duszpasterstwa Rodzin zaleca się współpracę z Archidiecezjalnym Zespołem do spraw Nowej Ewangelizacji w tworzeniu lub doskonaleniu pomocy katechetycznych uwzględniających sytuację odbiorców potrzebujących ogłoszenia kerygmatu (zwłaszcza w przygotowaniu do sakramentów).
89. Duszpasterzom, członkom parafialnych rad duszpasterskich, animatorom ruchów, stowarzyszeń i wspólnot kościelnych zaleca się aktywną współpracę z Rejonowymi Zespołami Nowej Ewangelizacji i Archidiecezjalnym Zespołem do spraw Nowej Ewangelizacji.
90. Arcybiskup Metropolita Katowicki albo jego delegat uczestniczy w pracach Archidiecezjalnego Zespołu do spraw Nowej Ewangelizacji.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

• Paweł VI:
• Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”.
• Jan Paweł II:
• Encyklika „Redemptoris missio”;
• Encyklika „Ecclesia in Europa”;
• Adhortacja apostolska „Christifideles laici”.
• Benedykt XVI:
• List apostolski w formie motu proprio „Ubicumque et semper” (2001).
• Franciszek:
• Adhortacja „Evangelii gaudium”.
• II Polski Synod Plenarny:
• Potrzeby i zadania nowej ewangelizacji na przełomie II i III Tysiąclecia Chrześcijaństwa.

Misje Kościoła katowickiego[60]

Wstęp

91. Kościół z natury swojej jest misyjny, ponieważ bierze początek z misji Syna i Ducha Świętego, zgodnie z zamysłem Boga Ojca[61]. Będąc zatem posłuszny nakazowi swojego Założyciela, głosi Jego Ewangelię wszystkim ludziom[62], aby mogli dojść do osiągnięcia zbawczego celu: udziału w życiu Bożym. Głoszenie Ewangelii wszelkiemu stworzeniu „nie jest czymś takim, co Kościół mógłby dowolnie albo wykonywać, albo nie wykonywać, ale jest zadaniem i obowiązkiem, nałożonym mu przez Pana Jezusa, ażeby ludzie mogli wierzyć i dostąpić zbawienia”[63]. Cały Kościół jest misyjny, a dzieło ewangelizacji jest podstawowym zadaniem Ludu Bożego[64]. Misje odnawiają Kościół, wzmacniają wiarę i tożsamość chrześcijańską, dają życiu chrześcijańskiemu nowy entuzjazm i nowe uzasadnienie[65]. Dlatego Kościół katowicki uznaje propagowanie misji za jeden z kluczowych elementów działalności duszpasterskiej w parafiach, stowarzyszeniach, grupach – szczególnie w tych, które skupiają młodzież[66].
92. Obecnie w krajach misyjnych posługuje stosunkowo niewiele osób posłanych przez Kościół katowicki[67]. Poza granicami Polski natomiast, w krajach drugiej ewangelizacji pomaga w duszpasterstwie znaczna liczba prezbiterów archidiecezji katowickiej[68]. Poza tym sporo osób wywodzących się z naszego Kościoła lokalnego jest misjonarzami i misjonarkami w ramach różnych instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego – tak męskich, jak i żeńskich. Koła misyjne działają tylko w części parafii[69].
93. Proponowane struktury animacji misyjnej opierają się na dotychczasowych działaniach pastoralnych podejmowanych przez Dzieło Misyjne Archidiecezji Katowickiej (przede wszystkim w ramach realizacji Papieskich Dzieł Misyjnych) i wynikają z dostrzeganych braków oraz potrzeb misji, a także z doświadczeń śląskich misjonarzy. Działania misyjne zmierzają zaś do wypracowania jednolitego systemu promocji misji w skali archidiecezji, zwłaszcza poprzez struktury dekanalne, i mają doprowadzić do:

- wzrostu świadomości misyjnej wszystkich diecezjan,

- pogłębienia duchowości misyjnej,

- upowszechnienia zaangażowania misyjnego,

- rozwoju formacji animatorów,

- rozbudzenia powołań misyjnych,

- poprawy skuteczności pomocy misjonarzom,

- ożywienia wspólnot parafialnych.

Zarządzenia i zalecenia

94. Zarządza się powołanie w strukturach katowickiej kurii metropolitalnej Wydziału do spraw Misji.

a. Na czele Wydziału stoi dyrektor, który może być zarazem archidiecezjalnym dyrektorem Papieskich Dzieł Misyjnych[70].

b. Do zadań Wydziału należą w szczególności: inicjowanie, kierowanie i koordynowanie dzieł misyjnych podejmowanych przez Kościół katowicki, opieka nad misjonarzami, współpraca z Papieskimi Dziełami Misyjnymi, ze Stowarzyszeniem „Żywy Różaniec”[71], z zakonnymi referatami misyjnymi oraz z księżmi archidiecezji katowickiej pomagającymi w duszpasterstwie poza granicami Polski. Realizacja tych zadań dokonuje się w ścisłej kooperacji z innymi wydziałami kurii metropolitalnej.

c. Sposób funkcjonowania Wydziału do spraw Misji określa jego regulamin[72].

d. Wydział posiada autonomię finansową i składa sprawozdanie ekonomowi archidiecezji katowickiej na koniec okresu rozliczeniowego[73].

95. Zarządza się powołanie w każdym dekanacie dekanalnego zespołu misyjnego.

a. Dekanalny zespół misyjny tworzą: dziekan (przewodniczący dekanalnego zespołu misyjnego) oraz dobrani przez niego współpracownicy (na przykład animator koła misyjnego, katecheta, przedstawiciel Żywego Różańca).

b. Do zadań dekanalnego zespołu misyjnego należą:

- propagowanie Papieskich Dzieł Misyjnych, przede wszystkim Papieskiego Dzieła Misyjnego Dzieci;

- współpraca z Wydziałem do spraw Misji i kołami misyjnymi;

- koordynacja animacji misyjnej w parafiach dekanatu (między innymi przygotowanie Tygodnia Misyjnego, rozprowadzanie materiałów misyjnych, realizacja akcji misyjnych, takich jak: Kolędnicy Misyjni, „Dzieci komunijne – dzieciom misji”, festyny, kiermasze);

- koordynacja realizacji dekanalnego patronatu misyjnego[74];

- promocja programu „Aniołowie Misji”[75].

96. Zarządza się wprowadzenie do protokołu wizytacji kanonicznej parafii pytań dotyczących:

- istnienia i funkcjonowania w parafii koła misyjnego;

- wizyty w parafii misjonarzy z homiliami lub akcjami o tematyce misyjnej (kto i skąd przybył);

- sposobu włączania się parafii w dekanalny patronat misyjny.

97. W celu pogłębienia odpowiedzialności za misje i usprawnienia animacji misyjnej zaleca się promowanie w parafii działań wymienionych w punkcie 331b oraz powołanie przez proboszcza każdej parafii archidiecezji katowickiej parafialnego lub szkolnego koła misyjnego.

a. Zasady działania kół misyjnych określają statuty Papieskich Dzieł Misyjnych.

b. Koła misyjne zachęca się do korzystania z propozycji formacyjnych Wydziału do spraw Misji.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

• Sobór Watykański II:
• Dekret o działalności misyjnej „Ad gentes divinitus”.
• Katechizm Kościoła katolickiego, nr 849-856.
• Kodeks prawa kanonicznego, kan. 781-792.
• Paweł VI:
• Adhortacja apostolska „Ewangelii nuntiandi”.
• Jan Paweł II:
• Encyklika „Redemptoris missio”;
• Adhortacja apostolska „Ecclesia in Asia”;
• Adhortacja apostolska „Ecclesia in Africa”;
• Adhortacja apostolska „Ecclesia in America”;
• Adhortacja apostolska „Ecclesia in Europa”;
• Adhortacja apostolska „Ecclesia in Oceania”.
• Benedykt XVI:
• Adhortacja apostolska „Africae munus”.
• Kongregacja Ewangelizacji Narodów:
• Instrukcja Kongregacji Ewangelizacji Narodów o współpracy misyjnej „Cooperatio Missionalis” (1998).
• Konferencja Episkopatu Polski:
• Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski regulująca działalność misyjną kapłanów diecezjalnych (1988).
• II Polski Synod Plenarny:
• Misyjny adwent Kościoła.

Kościół katowicki wobec kultury[76]

Wstęp

98. Dorobek kultury – zarówno materialny, jak i duchowy – był i powinien być nośnikiem wiary spełniającym rolę ewangelizacyjną. Faktyczne znaczenie kultury chrześcijańskiej jest uzależnione od roli, jaką samo chrześcijaństwo odgrywa w społeczeństwie. Dlatego zasadnicze działania promujące kulturę chrześcijańską muszą mieścić się obecnie w ramach nowej ewangelizacji. Istotnym wyzwaniem stojącym dziś przed Kościołem katowickim jest wzmocnienie obecności myśli i inspiracji chrześcijańskiej w kulturze wysokiej oraz kulturze masowej. Powinno się to dokonywać poprzez wspieranie i promowanie przez Kościół katowicki artystów i inicjatyw artystycznych wzbogacających twórczość o wartości duchowe, zwłaszcza chrześcijańskie.
99. Tworzenie kultury, która służy człowiekowi, wymaga postrzegania człowieka jako szczególnej, samoistnej wartości[77]. To zaś, kim człowiek jest, ujawniło się najpełniej w Jezusie Chrystusie. Stąd wynika swoista odpowiedzialność Kościoła wobec kultury: światłem płynącym z wcielenia Kościół ma oświetlać tajemnicę człowieka. Praktyczna realizacja tego zadania powinna się wyrażać poprzez wspieranie przez Kościół katowicki twórców w ich dążeniu do włączenia wartości duchowych oraz inspiracji chrześcijańskich do czołówki wydarzeń kulturalnych, pełniących rolę opiniotwórczą. Ponadto proponowane zarządzenia i zalecenia mają sprzyjać otwieraniu się lokalnego Kościoła na dialog ze światem kultury i sztuki. W związku z tym najważniejsze propozycje synodalne w tym zakresie dotyczą poziomu diecezjalnego. Jednocześnie mają one także stać się inspiracją dla działań kulturotwórczych podejmowanych w parafiach i na poziomie ponadparafialnym. Wśród działań tych wyjątkowe miejsce zajmuje kształtowanie i wychowanie do kultury.

Zarządzenia i zalecenia:

100. Zaleca się stworzenie dla środowiska artystycznego, kulturotwórczego, a także naukowego miejsca spotkań i dialogu działającego jako samodzielna jednostka organizacyjna – centrum duszpasterstwa środowisk twórczych[78]. Oprócz organizowania wydarzeń, festiwali, warsztatów, nagród dla twórców z obszaru kultury, centrum stanowić ma również miejsce spotkań i dialogu z niewierzącymi.

Centrum powinno prowadzić portal internetowy (ze względu na znaczenie tego medium we współczesnej komunikacji społecznej). Portal z jednej strony stanowić powinien zasadniczy punkt informacyjny, dotyczący wydarzeń kulturalnych w szeroki sposób inspirowanych chrześcijaństwem na poziomie parafialnym, ponadparafialnym i archidiecezjalnym, z drugiej – powinien spełniać rolę animatora kultury, wirtualnego miejsca wymiany myśli, materiałów, inspiracji dla wyżej wymienionych poziomów. Prezentowane na portalu treści powinny obejmować zarówno kulturę wysoką, jak i kulturę masową.

101. Duszpasterstwo parafialne powinno realizować się też poprzez aktywizację kulturowego rozeznania i zaangażowania duszpasterzy i wiernych, umiejętne włączanie form i treści kulturowych, w tym wszelkich odmian sztuki, w działania duszpasterskie, współdziałanie z lokalnymi twórcami i instytucjami kultury. Zaleca się, aby parafialne rady duszpasterskie podejmowały systematyczną refleksję nad podjętymi działaniami i ich owocami.
102. Zarządza się, aby proboszcz uzyskiwał zgodę Arcybiskupa Metropolity Katowickiego na zmiany wystroju kościoła, przede wszystkim jego struktury zewnętrznej i prezbiterium, przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac. Arcybiskup Metropolita Katowicki wydaje zgodę na podstawie opinii Archidiecezjalnej Komisji Architektury i Sztuki Sakralnej, którą proboszcz powinien przedstawić Arcybiskupowi Metropolicie Katowickiemu wraz z opiniami parafialnej rady duszpasterskiej i parafialnej rady do spraw ekonomicznych na temat planowanej inwestycji.
103. Zarządza się uwzględnienie w protokole biskupiej wizytacji parafii obowiązku weryfikacji, czy na ewentualne zmiany oraz na realizacje nowych projektów w obiektach kultu proboszcz uzyskał zezwolenie Arcybiskupa Metropolity Katowickiego.
104. Zaleca się przeprowadzenie cyfrowej inwentaryzacji mienia, dokumentów i pamiątek kultury materialnej archidiecezji katowickiej. Inwentaryzacją i jej opracowaniem powinna zająć się samodzielna grupa powołana do realizacji zadania bądź wynajęta specjalistyczna jednostka nadzorowana przez moderatora kurii metropolitalnej. W zakres inwentaryzacji powinny wejść zasoby będące własnością archidiecezji katowickiej, parafii oraz innych podmiotów archidiecezji katowickiej.
105. Zaleca się rozszerzenie zakresu działania arcybiskupiej rady społecznej o analizowanie dominujących trendów filozoficznych, ideologicznych i kulturowych, o ich wartościowanie, o diagnozowanie szans i zagrożeń z nimi związanych oraz o wskazywanie na możliwe obszary dialogu Kościoła z kulturą.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

• Sobór Watykański II:
• Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, nr 53-62;
• Konstytucja o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, nr 122–130.
• Katechizm Kościoła katolickiego, nr 2500-2503.
• Kodeks prawa kanonicznego, kan. 1214–1222, 1235–1239.
• Święta Kongregacja Obrzędów:
• Instrukcja o należytym wykonywaniu Konstytucji o liturgii świętej „Inter Oecumenici” (1964);
• Instrukcja „Eucharisticum Mysterium” (1967).
• Papieska Rada do spraw Kultury:
• The Presence of the Church in the University (1994);
• Towards a Pastoral Approach to Culture (1999).
• Papieska Komisja do spraw Kościelnych Dóbr Kultury:
• The Cultural Heritage of the Church and Religious Familie (1994);
• Lettera circolare sulla necessità e urgenza dell'inventariazione e catalogazione dei beni culturali della Chiesa (1999);
• Pastoral Function of the Ecclesiastical Museums (2001).
• Konferencja Episkopatu Polski:
• Instrukcja Episkopatu Polski o ochronie zabytków i kierunkach rozwoju sztuki kościelnej (1966);
• Normy postępowania w sprawach sztuki kościelnej (1973).
• II Polski Synod Plenarny:
• Ewangelizacja kultury i środków społecznego przekazu.