Spis treści

Duszpasterstwo w Kościele katowickim[1]

Wstęp

  1. II Synod Archidiecezji Katowickiej ma przyczynić się do odnowy duszpasterstwa naszego lokalnego Kościoła w świetle Ewangelii i znaków czasu. To swoiste uaktualnienie duszpasterstwa, wyszedłszy od pogłębienia zrozumienia wizji pastoralnej już od lat realizowanej w archidiecezji katowickiej, powinno być kontynuowane poprzez dopracowanie oraz uzupełnienie form realizacji tej wizji – od poziomu instytucji archidiecezjalnych, poprzez dekanaty, aż do poziomu parafii. Sama zaś pastoralna wizja jest owocem refleksji nad obrazem Kościoła, jaki wyłania się z dorobku Soboru Watykańskiego II. Zgodnie z jego nauczaniem Kościół – będący w Chrystusie jakby sakramentem zbawienia – pielgrzymuje przez dzieje jako Lud Boży Nowego Przymierza i urzeczywistnia się jako komunia[2] w konkretnych kościelnych wspólnotach. Dlatego Święty Jan Paweł II, formułując program duszpasterski dla Kościoła na progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa, pisał: „Czynić Kościół domem i szkołą komunii: oto wielkie wyzwanie, jakie czeka nas w rozpoczynającym się tysiącleciu, jeśli chcemy pozostać wierni Bożemu zamysłowi, a jednocześnie odpowiedzieć na najgłębsze oczekiwania świata. […] należy krzewić duchowość komunii […]”[3]. Słowa te stanowią fundament i punkt odniesienia dla współczesnego duszpasterstwa[4].
  2. Przed laty czcigodny sługa Boży ksiądz Franciszek Blachnicki przestrzegał: „Odnowa soborowa tak długo będzie fikcją, jak długo nie zejdzie na płaszczyznę parafii, jak długo nie wypracujemy posoborowego duszpasterstwa parafialnego”[5]. W myśl tych słów właśnie parafia jest miejscem, w którym komunijna natura Kościoła przyjmuje konkretne kształty. Toteż wszyscy wierni – osoby duchowne, świeckie i konsekrowane – urzeczywistniając w mocy Ducha Świętego żywy Kościół, muszą dołożyć starań, aby każda parafia[6] stawała się coraz bardziej wspólnotą wspólnot (komunia, koinonia), wspólnot budowanych na słowie Bożym (martyria), posłudze sakramentalnej (liturgia) i służbie (diakonia).
  3. W realizowaniu wizji Kościoła komunii Kościół katowicki powinien pamiętać, że podstawą odnowy parafii są małe wspólnoty: szczególnie rodziny oraz grupy o charakterze formacyjnym (deutero­katechumenalnym). Stanowią one uzupełnienie i wsparcie dla ewangelizacyjno-katechumenalnej misji rodziny chrześcijańskiej. Są też etapem pośrednim w budowaniu więzi wspólnotowych w większej społeczności, jaką jest parafia. Fundamentem małych wspólnot, w których ludzie budują i pielęgnują relacje międzyludzkie na poziomie parafii, jest doświadczenie przez każdego z ich członków głębokiej więzi z Chrystusem. Obecność takich wspólnot – ich wzrost, rozwój, świadectwo i zaangażowanie w czynne apostolstwo – doprowadza do odnowienia wspólnotowego charakteru parafii, której wszyscy członkowie (osoby duchowne, świeckie i konsekrowane) myślą o Kościele w kategoriach podmiotowych. Grupy te są dopełnieniem grup pobożnościowych oraz punktem wyjścia i podstawą istnienia w parafii dojrzałych grup diakonijnych, wykonujących różne zadania pastoralne. Każda parafia, idąc za głosem Ducha Świętego, jest wezwana do przeobrażania się w Kościół wyruszający w drogę, Kościół misyjny, który nie czeka, lecz wychodzi i zaprasza wszystkich, troszcząc się w wyjątkowy sposób o tych, którzy oddalili się od jego żywego centrum. Wymaga to odejścia od kryterium „zawsze się tak robiło”. Prawdziwa komunia w Kościele nie wyklucza tych, którzy z różnych powodów są na jego peryferiach.
  4. Realizując posługę prorocką (martyria), Kościół katowicki powinien skoncentrować się na pogłębianiu formacji osób duchownych, świeckich i konsekrowanych, tak by uświadomiwszy sobie jasno swoje misyjne powołanie i utwierdziwszy się w nim, stawały się świadkami Chrystusa wobec braci i sióstr – głównie tych, którzy (czy to żyjąc na terenie archidiecezji katowickiej, czy w innych częściach świata) jeszcze nie usłyszeli Dobrej Nowiny, utracili wiarę lub osłabli w ewangelicznej gorliwości. Niezastąpione świadectwo wiary poszczególnych wiernych, w pierwszym rzędzie rodziców wobec dzieci, powinno być wspomagane – zwłaszcza w parafii – ożywianą duchem nowej ewangelizacji katechezą dzieci, młodzieży i dorosłych oraz formacją w ramach duszpasterstw, grup, ruchów, wspólnot i stowarzyszeń kościelnych. Do tego przede wszystkim celu winny służyć parafialne i archidiecezjalne media.
  5. W ramach realizacji posługi kapłańskiej (liturgia) ważnym zadaniem Kościoła katowickiego jest taka dbałość o przygotowanie wiernych do uczestnictwa w liturgii oraz o sam kształt celebracji i głoszone w jej trakcie słowo Boże, by to, co jest zasadniczą „treścią” liturgii: zbawienie darowane nam od Ojca przez pośrednictwo Chrystusa w Duchu Świętym, stawało się żywym doświadczeniem osób w niej uczestniczących, a także przenosiło się na życie codzienne, zwłaszcza rodzinne i wspólnotowe w parafiach. Oprócz stałej formacji osób uczestniczących i posługujących w liturgii osiągnięciu tego celu mogą służyć w szczególności parafialne zespoły liturgiczne.
  6. Realizując swą służebną naturę (diakonia), Kościół katowicki powinien się zwracać z nową gorliwością ku osobom doświadczającym nieszczęścia – czy to na skutek biedy materialnej, czy to poprzez różne formy wykluczenia lub samotności albo w wyniku stanu zdrowia bądź wieku. Osiąganiu tego celu służyć ma głównie formacja osób podejmujących posługę w ramach form zorganizowanych (na przykład w parafialnych zespołach Caritas) oraz umacnianie u wszystkich wiernych świadomości odpowiedzialności za bliźnich, tak by odpowiadali na ich potrzeby zarówno w ramach kontaktów osobistych, rodzinnych czy sąsiedzkich, jak i poprzez aktywność w przestrzeni publicznej – społeczną, kulturalną bądź polityczną. Istotne jest przy tym pogłębienie formacji osób duchownych, świeckich i konsekrowanych z zakresu katolickiej nauki społecznej oraz wspieranie rodzin i budzenie diakonijnej wrażliwości wśród młodzieży, czemu służyć ma między innymi rozwój szkolnych kół Caritas i wolontariatu młodzieży.
  7. Chrystus zlecił też Kościołowi „posługę jednania” (2 Kor 5,18), którą w archidiecezji katowickiej należy obecnie realizować szczególnie poprzez angażowanie się jego członków w praktyczne działania na rzecz jedności chrześcijan (modlitwa, ewangelizacja, dzieła miłosierdzia) oraz poprzez inicjowanie i wspieranie różnych płaszczyzn dialogu: społecznego, kulturowego, międzyreligijnego, aż po dialog z niewierzącymi.
  8. Pomyślna realizacja odnowy wymienionych i innych obszarów duszpasterstwa w archidiecezji katowickiej zależeć będzie w dużej mierze od dojrzałości w wierze poszczególnych członków Kościoła, czyli w praktyce również od poziomu ich eklezjalnej świadomości. Z tego powodu najważniejsze zadania wyznaczone przez II Synod Archidiecezji Katowickiej określają sposoby, za pomocą których możliwe stanie się u osób duchownych, świeckich i konsekrowanych katowickiego Kościoła dalsze pogłębianie zrozumienia i umiejętności realizacji posoborowego modelu parafii – wspólnoty wspólnot[7]. Do wspierania tych działań pożyteczne będzie powołanie Archidiecezjalnego Centrum Formacji Pastoralnej.

Zarządzenia i zalecenia

Duszpasterstwo zwyczajne[8]

  1. W celu skoordynowania w archidiecezji katowickiej działań duszpasterskich, zmierzających do urzeczywistnienia przedstawionej wizji Kościoła, zaleca się reorganizację Wydziału Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej w Katowicach oraz jego ścisłą współpracę z Archidiecezjalną Radą Duszpasterską.
  2. Wydziałowi Duszpasterstwa zaleca się uwzględnianie w planowaniu duszpasterstwa archidiecezji katowickiej kierunków wyznaczanych przez Stolicę Apostolską dla Kościoła powszechnego oraz przez Konferencję Episkopatu Polski – dla Kościoła w Polsce.
  3. Zarządza się powołanie Archidiecezjalnego Centrum Formacji Pastoralnej[9], którego zadaniem jest wypracowywanie programów formacyjnych służących realizacji modelu parafii jako wspólnoty wspólnot[10] oraz formowanie duszpasterzy, osób świeckich i konsekrowanych dla realizacji tej wizji.
  4. Aby udoskonalić wymianę doświadczeń i informacji między wspólnotami, zaleca się reorganizację Archidiecezjalnej Rady Ruchów i Stowarzyszeń[11].
  5. Zaleca się doskonalenie wymiany doświadczeń i informacji na poziomie dekanatów pomiędzy:
  • duszpasterzami,
  • katechetami,
  • nadzwyczajnymi szafarzami komunii świętej,
  • wspólnotami, zwłaszcza w ramach Forum Ruchów i Stowarzyszeń[12],
  • parafialnymi radami duszpasterskimi.
  1. Celem realizacji modelu parafii jako wspólnoty wspólnot zaleca się proboszczom – wraz z parafialnymi radami duszpasterskimi – opracowywanie i realizowanie planu duszpasterskiego, uwzględniającego harmonogram działań ewangelizacyjnych[13] i formacyjnych w świetle wskazań Kościoła powszechnego, ogólnopolskiego programu duszpasterskiego Konferencji Episkopatu Polski oraz programu duszpasterskiego dla archidiecezji katowickiej.
  2. Jako że fundamentem modelu parafii jako wspólnoty wspólnot jest rodzina, zaleca się wspieranie jej poprzez prowadzenie w każdej parafii duszpasterstwa małych grup[14] – adresowanego do dzieci[15], do młodzieży (gimnazjalnej, licealnej, pracującej, akademickiej)[16], do osób stanu wolnego (kawalerów i panien, wdów i wdowców, matek i ojców samotnie wychowujących potomstwo), do małżeństw sakramentalnych i związków niesakramentalnych[17] oraz do seniorów.
  3. Zaleca się duszpasterzom, w ramach opieki duszpasterskiej nad grupami, wyjątkową dbałość o formację ich animatorów.
  4. Zaleca się duszpasterzom korzystanie z doświadczeń Szkół Nowej Ewangelizacji, które są ośrodkami formowania świeckich ewangelizatorów[18].
  5. Zaleca się, by parafie przekazywały sobie informacje o istnieniu i działaniu określonych wspólnot oraz by wymieniały się szczegółową ofertą propozycji formacyjnych dostępnych w parafiach.
  6. Wydziałowi Duszpasterstwa zaleca się opracowanie i podanie do wiadomości duszpasterzy na początku roku szkolno-katechetycznego harmonogramu planowanych wydarzeń pastoralnych i misyjnych w archidiecezji katowickiej.
  7. Zaleca się, aby Archidiecezjalne Centrum Formacji Pastoralnej pod kierunkiem Wydziału Duszpasterstwa przygotowywało pomoce dla pracy duszpasterskiej w parafiach, ze szczególnym uwzględnieniem wskazań Kościoła powszechnego oraz ogólnopolskiego programu duszpasterskiego Konferencji Episkopatu Polski.
  8. Zaleca się, aby każdy duszpasterz w parafii był do dyspozycji wiernych do rozmowy duszpasterskiej w kancelarii parafialnej przynajmniej raz w tygodniu w określonym, stałym czasie. Terminy dyżurów duszpasterzy należy podać do wiadomości wiernych.
  9. Duszpasterskie odwiedziny kolędowe powinni podejmować wyłącznie księża posługujący w danej parafii, nawet gdyby powodowało to konieczność rozszerzenia okresu odwiedzin poza Adwent i okres Bożego Narodzenia.

Duszpasterstwo nadzwyczajne[19]

Duszpasterstwo specjalne[20]

  1. Zaleca się dalsze rozwijanie duszpasterstw specjalnych, na przykład duszpasterstwa osób głuchoniemych, zgodnie z praktyką wypracowaną po I Synodzie Diecezji Katowickiej.
  2. Zaleca się powołanie w archidiecezji katowickiej duszpasterstwa seniorów i na jego fundamencie Katolickiego Stowarzyszenia Seniorów.

Duszpasterstwo specjalistyczne[21]

  1. Zaleca się dalsze rozwijanie, w miarę potrzeb, duszpasterstw specjalistycznych (na przykład podejmujących posługę wobec osób uzależnionych).

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”;
  • Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”.
  • Katechizm Kościoła katolickiego, nr 748-987.
  • Paweł VI:
  • Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”.
  • Jan Paweł II:
  • Encyklika „Ecclesia in Europa”;
  • Adhortacja apostolska „Christifideles laici”;
  • List „Novo millenio ineunte" (2001).
  • Franciszek:
  • Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium".
  • Kongregacja Nauki Wiary:
  • List „Communionis notio" (1992);
  • List do biskupów Kościoła Katolickiego o współdziałaniu mężczyzn i kobiet w Kościele i świecie (2004);
  • Nota doktrynalna na temat pewnych aspektów ewangelizacji (2007).
  • Konferencja Episkopatu Polski:
  • Wytyczne w sprawie parafialnych rad duszpasterskich (1976);
  • Zalecenia duszpasterskie Episkopatu Polski w związku z „Dyrektorium o Mszach świętych z udziałem dzieci” (1977);
  • Wytyczne dla duszpasterstwa kobiet (1977);
  • Niewierzący w parafii. Wstępne wytyczne duszpasterskie (1989);
  • Wyjaśnienia dotyczące niektórych kwestii związanych z duszpasterstwem emigracyjnym (2009).
  • II Polski Synod Plenarny:
  • Potrzeby i zadania nowej ewangelizacji na przełomie II i III Tysiąclecia Chrześcijaństwa;
  • Świętość. Dar i zadanie.

Świeccy w Kościele katowickim[22]

Wstęp

  1. Kwestia miejsca, roli i zadań katolików świeckich w Kościele i w świecie od dawna jest tematem pogłębionej refleksji chrześcijańskich teologów, filozofów, duszpasterzy i wiernych świeckich oraz Magisterium Kościoła. Właśnie dzięki tej refleksji udało się z czasem określić to, co stanowi sam rdzeń powołania świeckich, a co adhortacja apostolska Christifideles laici, w nawiązaniu do nauczania Soboru Watykańskiego II, nazywa ich „świeckim charakterem”[23]. Świeccy więc powołani są do tego, aby w szczególny sposób angażować się na rzecz „świeckich spraw”[24] tego świata, co więcej – przez to zaangażowanie ujawnia się ów rys ich uczestnictwa w potrójnym urzędzie samego Chrystusa. „Jako pełnoprawni członkowie Ludu Bożego i Mistycznego Ciała, dzięki sakramentowi chrztu uczestniczący w potrójnym, kapłańskim, prorockim i królewskim urzędzie Chrystusa, świeccy uzewnętrzniają i rozwijają bogactwa swej łagodności, żyjąc wśród świata. To wszystko, co dla osób duchownych może być zadaniem dodatkowym lub wyjątkowym, w przypadku świeckich stanowi typowe dla nich posłannictwo”[25].
  2. Choć „świecki charakter” określa istotę posłannictwa laikatu, nie znaczy to, że całkowicie wypełnia się ono w sprawach świata i wyłącznie do nich ogranicza. Jak słusznie zauważa się w tekście polskiego komentarza do soborowego Dekretu o apostolstwie świeckich, „funkcje świeckich wiernych nie różnią się od funkcji duchownych w ten sposób, by pierwsze miały być spełnianie w świecie, podczas gdy drugie w Kościele. Świeccy mają do spełnienia posłannictwo zarówno w Kościele, jak i w świecie”[26], a wszelkie próby sztucznej separacji tych dwóch porządków zawsze kończą się albo postępującą sekularyzacją, albo też prowokują klerykalizację świeckich. Dlatego świeccy nigdy nie mogą zostać zepchnięci w swym powołaniu do zajmowania się wyłącznie sprawami tego świata. Wydaje się wręcz, że charakterystyczne dla ich powołania zaangażowanie w świat zyskuje rys autentycznie chrześcijański dopiero wówczas, gdy jest umiejętnie osadzone w sprawach ducha – w sprawach samego Chrystusa i Jego Ewangelii. Jako świadkowie Chrystusa świeccy zostali bowiem wyposażeni „w zmysł wiary i łaskę słowa”[27], aby „jaśniała w ich życiu moc Ewangelii”[28]. Dlatego właśnie Dekret o apostolstwie świeckich wzywa ich do głoszenia Chrystusa i wyjaśniania Jego nauki także przez apostolstwo słowa[29]. Kościół katowicki może pod tym względem poszczycić się wieloma chlubnymi przykładami osób świeckich, angażujących się chociażby w prace funkcjonujących na terenie archidiecezji ruchów odnowy Kościoła (zwłaszcza Ruchu Światło-Życie) czy w działania rozmaitych grup, wspólnot i zrzeszeń wiernych. Co więcej, zaangażowanie to, widoczne również na polu modlitwy, katechizacji bądź rozmaitych działań duszpasterskich, nie doprowadziło nigdy do poważnych napięć, przeciwnie – ukazało wiele przykładów dobrej współpracy wiernych świeckich z prezbiterami; potwierdziło poza tym tezę, że pracując z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi i rodzinami, świeccy mogą głosić ewangeliczne orędzie ludziom, do których duchowni niejednokrotnie mają ograniczony dostęp. Na tak rozumiane zadanie głoszenia Dobrej Nowiny zwraca często uwagę papież Franciszek, przede wszystkim w związku z nową ewangelizacją i wyzwaniami stojącymi w jej kontekście przed Kościołem[30]. Zadanie to może przybierać różnoraką postać i w dzisiejszych czasach wydaje się szczególnie istotne – bynajmniej nie jako alternatywa dla właściwego duchownym przepowiadania słowa, ale jako jego harmonijne dopełnienie.
  3. Jak jednak to czynić, aby serca niewierzących zostały pobudzone do wiary, a ci, których więź z Bogiem osłabła, przywrócili swej wierze świeżość i autentyzm? Jak skutecznie ewangelizować współczesny świat, żyjąc aktywnie w jego sprawach? Wreszcie, jak samemu dojrzewać w wierze i wychowywać do tej dojrzałości innych, formując świadomych swej tożsamości chrześcijan i świeckich animatorów[31] kościelnych wspólnot, a także włączając się aktywnie w posługę na rzecz parafii? To tylko kilka najważniejszych pytań, które stawia sobie dziś Kościół. Odpowiedzi na nie poszukuje zatem i lokalny Kościół katowicki.

Zalecenia

Formacja świeckich

Formacja ewangelizacyjno-katechumenalna

  1. Zaleca się świeckim, aby we współpracy z duszpasterzami co kilka lat współorganizowali w parafii rekolekcje ewangelizacyjne, dopasowując ich częstotliwość do potrzeb i możliwości danej parafii. Rekolekcje ewangelizacyjne mogą się odbywać na przykład w ramach rekolekcji lub misji parafialnych i mogą być realizowane z pomocą Szkół Nowej Ewangelizacji, diakonii ewangelizacji funkcjonujących w ruchach odnowy Kościoła lub z udziałem innych uznanych w Kościele wspólnot i grup zajmujących się ewangelizacją.
  2. Zaleca się świeckim, aby uczestniczyli w spotkaniach o charakterze ewangelizacyjno-formacyjnym prowadzących do pogłębienia wiary[32]. Jednocześnie zaleca się duszpasterzom, aby w swoich parafiach otoczyli te spotkania szczególnym wsparciem.
  3. Zaleca się duszpasterzom wspieranie różnego rodzaju grup, wspólnot, zrzeszeń bądź ruchów[33] (w tym głównie Ruchu Światło-Życie) oraz troszczenie się o rzetelną realizację zatwierdzonych, właściwych im programów formacyjnych. W odniesieniu do grup nieposiadających zatwierdzonego programu formacyjnego zaleca się dbanie o poprawność doktrynalną i dyscyplinarną prowadzonej formacji.
  4. Zaleca się świeckim, aby korzystali z formacji proponowanej przez grupy o charakterze katechumenalnym lub deuterokatechumenalnym[34], akcentujące w swym programie żywy kontakt ze słowem Bożym, pogłębione doświadczenie modlitwy indywidualnej i wspólnotowej oraz zaangażowanie w liturgię i posługę w parafii. Jednocześnie zaleca się duszpasterzom, aby w parafiach zapewnili świeckim możliwość stałej formacji w ramach tego rodzaju grup.
  5. Zaleca się osobom odpowiedzialnym za działające przy parafii grupy o charakterze katechumenalnym bądź deuterokatechumenalnym, aby w ich programach formacyjnych uwzględniały treści przygotowujące świeckich do podjęcia roli parafialnych animatorów nowej ewangelizacji.
  6. Zaleca się odpowiedzialnym za poszczególne ruchy działające w archidiecezji katowickiej koordynowanie funkcjonowania tych ruchów (zwłaszcza ad extra) w porozumieniu z Wydziałem Duszpasterstwa Kurii Metropolitalnej w Katowicach.
  7. Zaleca się alumnom, aby w ramach formacji seminaryjnej korzystali, za wiedzą i zgodą przełożonych, z propozycji spotkań o charakterze ewangelizacyjno-formacyjnym prowadzących do pogłębienia wiary[35].

Formacja permanentna[36]

Wzrastać w umiłowaniu słowa Bożego
  1. Zaleca się świeckim, aby w swym życiu duchowym kładli akcent na indywidualną i wspólnotową modlitwę słowem Bożym oraz na formację biblijną, szukając okazji do wspólnotowego rozważania słowa Bożego.
  2. Zaleca się świeckim, żeby w każdej parafii utworzyli we współpracy z duszpasterzami przynajmniej jedną grupę formacyjną, w której integralną częścią spotkań jest modlitewne rozważanie słowa Bożego.
  3. Zaleca się świeckim, aby promowali czytanie i rozważanie słowa Bożego – szczególnie w ramach niedzieli biblijnej i Tygodnia Biblijnego oraz by włączali się w swych parafiach w przygotowanie dodatkowych nabożeństw, wykładów, praktycznych wprowadzeń do lektury Pisma Świętego i w różne formy wspólnego czytania Biblii.
  4. Zaleca się parafiom propagowanie (na przykład w homiliach, w gazetkach parafialnych, za pośrednictwem parafialnych stron internetowych) różnych form medytacji chrześcijańskiej – modlitwy opartej na rozważaniu Pisma Świętego.
  5. Zaleca się parafiom propagowanie wiarygodnych (posiadających aprobatę władzy kościelnej) materiałów wprowadzających w świat Biblii: czasopism, książek, multimediów.
Wzrastać w umiłowaniu sakramentów i modlitwy
  1. Zaleca się, aby świeccy dbali o pogłębianie świadomości roli sakramentów w życiu chrześcijańskim, a także o regularne przyjmowanie Eucharystii oraz sakramentu pokuty i pojednania (korzystając w miarę możliwości z posługi stałych spowiedników i z kierownictwa duchowego).
  2. Zaleca się, aby świeccy, pielęgnując świadomość realnej obecności Jezusa w Najświętszym Sakramencie, wdrożyli w swe życie duchowe praktykę regularnej adoracji Najświętszego Sakramentu w ciszy. W parafiach należy stwarzać jak najczęstsze okazje do takiej adoracji i podkreślać jej wagę w ramach rozmaitych form pracy duszpasterskiej.
  3. Zaleca się świeckim, aby pogłębiali wiedzę o modlitwie i życiu duchowym poprzez lekturę dokumentów i dzieł z obszaru chrześcijańskiej tradycji duchowej, ascetycznej oraz mistycznej.
  4. Zaleca się, aby wśród stałych propozycji duszpasterskich realizowanych w parafii uwzględnione zostały treści związane z życiem modlitwy, łączące rzetelną formację z zakresu duchowości z praktyką omawianych form modlitwy (na przykład szkoły modlitwy w ramach katechezy dla dorosłych).
  5. Zaleca się opracowanie przez Archidiecezjalne Centrum Formacji Pastoralnej materiałów z zakresu chrześcijańskiej duchowości, które mogłyby służyć pomocą duszpasterzom w systematycznej formacji modlitewnej parafian, świeckim natomiast – w indywidualnym zgłębianiu treści związanych z modlitwą i z życiem duchowym.
Wciąż na nowo odnawiać się w Chrystusie
  1. Zaleca się świeckim, aby raz w roku uczestniczyli w dowolnej, wybranej przez siebie formie rekolekcji zamkniętych. Jednocześnie zaleca się, aby parafie na swoich stronach internetowych zamieszczały aktualne, przygotowywane i przekazywane przez Wydział Duszpasterstwa informacje o rekolekcjach oraz dniach skupienia proponowanych w archidiecezjalnych domach rekolekcyjnych[37].
  2. Zaleca się opracowanie przez Archidiecezjalne Centrum Formacji Pastoralnej programu weekendowych rekolekcji formacyjnych realizowanych w archidiecezjalnych domach rekolekcyjnych i adresowanych głównie do tych członków parafialnych rad duszpasterskich, którzy nie uczestniczą regularnie w innych formach rekolekcji zamkniętych.

Animatorzy świeccy – formacja i posługa

  1. Zaleca się, aby każda grupa działająca we wspólnocie parafialnej była objęta należytą asystencją wyznaczonego duchownego i by była prowadzona przez wiarygodnych, kompetentnych animatorów świeckich.
  2. Zaleca się animatorom świeckim, aby przygotowywali się do podjęcia posługi głoszenia Chrystusa również słowem[38] oraz do animowania różnych rodzajów modlitwy wspólnotowej[39].
  3. Zaleca się, aby animatorzy świeccy uczestniczyli w formacji permanentnej. Powinna ona obejmować różnorodne formy rozwoju duchowego i osobowego (na przykład wykłady, kursy, warsztaty, szkolenia i tym podobne) oraz odbywać się w parafii bądź poza nią.
  4. Zaleca się, by Archidiecezjalne Centrum Formacji Pastoralnej wspierało wielowymiarową formację wiernych, koordynując przygotowanie świeckich do roli animatorów grup parafialnych. Należy zadbać przy tym o poszanowanie różnorodności oraz integralności programów formacyjnych, wypracowanych w poszczególnych ruchach bądź zrzeszeniach eklezjalnych.
  5. Zaleca się odpowiednio przygotowanym świeckim, aby dążyli do większego zaangażowania się w głoszenie Chrystusa – na przykład w formie różnego rodzaju konferencji, pouczeń, katechez, wyjaśniania słowa Bożego i współprowadzenia rekolekcji[40].
  6. Zaleca się świeckim, aby angażowali się we współprowadzenie wraz z duszpasterzami spotkań o charakterze modlitewno-ewangelizacyjnym, kręgów biblijnych i liturgicznych oraz grup i wspólnot formujących do dojrzałości w wierze.
  7. Zaleca się organizowanie – w oparciu o Archidiecezjalne Centrum Formacji Pastoralnej i nie rzadziej niż co dwa lata – minimum jednodniowego Forum Charyzmatycznego Archidiecezji Katowickiej. Forum to, oprócz duszpasterzy, powinno gromadzić przede wszystkim świeckich animatorów, reprezentujących obecne w archidiecezji katowickiej środowiska modlitwy charyzmatycznej. Jego celem jest rozwijanie lokalnych wspólnot charyzmatycznych i grup modlitewnych w ścisłej jedności świeckich z duszpasterzami oraz porządkowanie sposobu funkcjonowania tychże wspólnot i grup w zgodzie z nauczaniem Kościoła. Forum ma obejmować modlitwę, wykłady, dyskusje, wymianę doświadczeń oraz informacji.

Świeccy – współodpowiedzialność za parafię

  1. Zaleca się świeckim, aby mieli na uwadze troskę o duchowe i materialne potrzeby swojej parafii, dbali o jej funkcjonowanie i współpracowali w tym zakresie z duszpasterzami.
  2. Zaleca się świeckim, aby w realizacji uprawnień wynikających z kanonu 212 § 2-3 Kodeksu prawa kanonicznego[41] wykorzystywali pośrednictwo członków parafialnej rady duszpasterskiej.
  3. Zaleca się, aby proboszczowie informowali parafian o działalności parafialnej rady duszpasterskiej – w tym o jej składzie i omawianych na posiedzeniach zagadnieniach – w formie sprawozdań publikowanych na przykład na stronie internetowej parafii lub w gazetkach parafialnych (ten obowiązek można na stałe zlecić sekretarzowi rady).
  4. Zaleca się, aby w parafii przynajmniej raz w roku (na przykład z okazji święta patronalnego parafii) odbywały się „parafialne dni wspólnoty”, pozwalające osobom świeckim spotkać się, poznać i wymienić się doświadczeniami różnych form duchowości i zaangażowania w życie Kościoła.

Świeccy w świecie

  1. Zaleca się świeckim, aby w duchu odpowiedzialności za właściwą realizację świeckiego charakteru swego powołania zabiegali o dobro wspólne, szacunek dla godności każdego człowieka, solidarność ze słabszymi, umiłowanie wolności i prawdy oraz by korzystali również z rozmaitych okazji pogłębienia wiedzy z zakresu katolickiej nauki społecznej, budując tym samym etos aktywnego udziału chrześcijan w życiu społeczno-politycznym.
  2. Zaleca się, aby świeccy wykorzystywali istniejące w parafii, dekanacie i archidiecezji katowickiej okazje do formacji duchowej i intelektualnej w zakresie katolickiej nauki społecznej oraz by współtworzyli nowe postaci tej formacji w celu właściwego przygotowania się do aktywnej i twórczej obecności w świecie współczesnym.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”;
  • Dekret „Apostolicam Actuositatem”.
  • Kodeks prawa kanonicznego, kan. 224-231.
  • Katechizm Kościoła katolickiego, nr 897-913.
  • Jan Paweł II:
  • Adhortacja apostolska „Christifideles laici”;
  • List apostolski „Novo millennio ineunte” (2001).
  • Franciszek:
  • Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”.
  • Kongregacja Nauki Wiary:
  • List do biskupów o niektórych aspektach medytacji chrześcijańskiej (1989).
  • Kongregacja Nauki Wiary, Papieska Rada do spraw Świeckich, Kongregacja do spraw Biskupów, Kongregacja do spraw Duchowieństwa:
  • Instrukcja o niektórych kwestiach dotyczących współpracy wiernych świeckich w ministerialnej posłudze kapłanów (1997).
  • II Polski Synod Plenarny:
  • Sól ziemi. Powołanie i posłannictwo świeckich.

 

Duszpasterstwo rodzin w Kościele katowickim[42]

Wstęp

  1. Człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boga (por. Rdz 1,27) został przez Niego powołany do życia w miłości. Najbardziej powszechną drogą realizacji tego powołania jest małżeństwo i oparta na nim rodzina. Samo zaś małżeństwo, podniesione przez Chrystusa do godności sakramentu, staje się dla wierzących widocznym znakiem Jego miłości do Kościoła (por. Ef 5,21–33). Rodzina jest pierwszą i z wielu względów najważniejszą drogą Kościoła[43]. Dlatego małżonkowie wezwani są do budowania domowego Kościoła poprzez miłość małżeńską i rodzinną, wspólne rozważanie słowa Bożego, przeżywanie sakramentów i modlitwy, kształtowanie rodzinnych uroczystości w duchu chrześcijańskim. Ich powołaniem jest świadczenie o wierze czynem i słowem – zwłaszcza wobec małżonka, dzieci i najbliższej rodziny oraz w środowisku sąsiedzkim i zawodowym[44]. Sakrament umacnia małżonków w służbie wobec siebie nawzajem oraz uzdalnia ich do obejmowania posługą innych poprzez troskę o życie, a w szczególności przez odpowiedzialne wychowanie dzieci, wsparcie rodzin potrzebujących pomocy, troskę o osoby starsze i chore, angażowanie się w życie wspólnoty parafialnej i społeczności świeckiej. W życiu rodziny uczestniczą też dziadkowie oraz inni krewni – przede wszystkim ci, którzy nie posiadają lub już nie wychowują własnego potomstwa; swymi darami duchowymi, poświęconym czasem i uwagą mogą oni wspierać małżonków w ich rolach wychowawczych czy społecznych.
  2. Ze względu na to, że Kościół katowicki zawsze stawiał rodzinę w centrum swej działalności duszpasterskiej, należy dołożyć starań, aby rodzina – jakże często stanowiąca przedmiot duszpasterstwa – stawała się coraz bardziej jego podmiotem, by była aktywna apostolsko. Wtedy to będzie w niej wzrastać odpowiedzialność za samą siebie, za przyszłość Kościoła lokalnego i przyszłość społeczeństwa. Wspomnianemu celowi służy też duszpasterska troska o małżeństwa i rodziny, prowadząca do budzenia, rozwijania i ugruntowania wiary w rodzinach[45], do umacniania więzi z Bogiem i więzi wewnątrz rodziny, do wspierania rozwoju małżeństw i rodzin oraz do wspomagania ich, zwłaszcza gdy przeżywają kryzysy. Sposoby realizacji tych zamierzeń są w Kościele katowickim uwarunkowane okolicznościami, w jakich żyją współcześnie małżeństwa i rodziny na Śląsku. Na ich sytuację oddziałują złożone procesy społeczne – niosące skutki zarówno pozytywne, jak i negatywne. Dlatego priorytetem działań duszpasterskich w archidiecezji katowickiej powinno być duszpasterskie towarzyszenie małżonkom od pierwszych miesięcy i lat ich wspólnego życia, głównie poprzez tworzenie małych grup dla wspólnej modlitwy oraz dzielenia się słowem Bożym i jego działaniem w życiu małżeńskim i rodzinnym, co może wzmacniać umiejętność rozpoznawania woli Bożej w życiu rodziny i otwierać przestrzeń na jej realizację.
  3. Ważne są również: odpowiednie przygotowanie do sakramentu małżeństwa[46]; ewangelizacja osób proszących o ślub kościelny, które wprawdzie są ochrzczone, ale zaniedbane religijnie lub niewierzące[47]; pomoc[48] małżonkom i rodzinom w sytuacjach trudnych i kryzysowych[49]. Natomiast w ramach duszpasterstwa rodzin w sytuacjach szczególnych i nieprawidłowych[50]:

- małżonków żyjących samotnie zachęca się do trwania w wierności małżeńskiej i życiu sakramentalnym oraz do korzystania ze wsparcia duszpasterskiego,

- osoby żyjące w związkach niesakramentalnych pomimo braku przeszkód zrywających, które czynią ich niezdolnymi do ważnego zawarcia małżeństwa, wzywa się do podjęcia kroków prowadzących do poznania wartości małżeńskiego przymierza podniesionego przez Chrystusa do godności sakramentu oraz wspiera się ich i ich rodziny na drodze do zawarcia sakramentalnego małżeństwa,

- osoby żyjące w związkach niesakramentalnych, a niemogących zrealizować pragnienia zawarcia małżeństwa sakramentalnego na skutek przeszkody węzła małżeńskiego (por. kan. 1085 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego) zachęca się do dbałości o niesakramentalne formy umacniania więzi z Chrystusem i Kościołem, do pielęgnowania wartości rodzinnych oraz – o ile to możliwe – do wejścia na drogę, która pozwoli na powrót do życia sakramentalnego[51].

Zarządzenia i zalecenia

Duszpasterstwo małżeństw i rodzin w archidiecezji katowickiej

  1. Zarządza się realizację przez Wydział Duszpasterstwa Rodzin następujących zadań[52]:

a. wspieranie parafii poprzez przygotowywanie materiałów pomocniczych do parafialnego duszpasterstwa małżonków i rodzin, w szczególności opartych na doświadczeniu ruchów lub stowarzyszeń, w których wzrastają małżeństwa i rodziny;

b. nabór, stałą formację oraz rozwijanie wiedzy i umiejętności doradców życia rodzinnego posługujących w archidiecezji katowickiej oraz weryfikację ich kompetencji poprzez wizytację ich posługi[53], związaną z udzielaniem i przedłużaniem misji kanonicznej;

c. współpracę z dziekanami i dekanalnymi duszpasterzami rodzin oraz inspirowanie i wspieranie działań parafialnych, dekanalnych, rejonowych i archidiecezjalnych na rzecz małżeństw i rodzin;

d. systematyczną weryfikację i uaktualnianie form bliższego i bezpośredniego przygotowania do małżeństwa oraz sposobów działania duszpasterstwa małżeństw;

e. ewaluację przygotowania bliższego i bezpośredniego do małżeństwa przez ankiety opracowywane przez Wydział Duszpasterstwa Rodzin (wyniki ewaluacji udostępnia się Wydziałowi Duszpasterstwa Rodzin, dziekanowi, dekanalnemu duszpasterzowi rodzin oraz proboszczowi);

f. dbałość o dostępność i jakość poradnictwa rodzinnego w archidiecezji katowickiej;

g. rozwijanie profesjonalnych struktur formacji i wsparcia małżeństw i rodzin (przede wszystkim tych, które doświadczają różnorakich wyzwań i trudności)[54], a zwłaszcza Archidiecezjalnej Specjalistycznej Poradni Rodzinnej oraz utworzenie (do roku po zakończeniu Synodu) rejonowych specjalistycznych poradni rodzinnych[55];

h. współpracę z ruchami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz małżeństwa i rodziny[56].

  1. Zarządza się coroczne uwzględnianie tematyki duszpasterstwa małżeństw i rodzin w ramach formacji stałej prezbiterów (we współpracy z Wydziałem Duszpasterstwa Rodzin).
  2. Zarządza się powołanie przy Wydziale Duszpasterstwa Rodzin Rady Wydziału Duszpasterstwa Rodzin. Radę powołuje dyrektor Wydziału. Celem Rady jest diagnozowanie aktualnych potrzeb duszpasterskich małżeństw i rodzin archidiecezji katowickiej oraz wytyczanie nowych kierunków i celów duszpasterskich.
  3. Zaleca się współpracę Wydziału Duszpasterstwa Rodzin z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w zakresie: opracowywania programów nauczania realizowanych w ramach Wydziału Duszpasterstwa Rodzin, zgłaszania przez Wydział Duszpasterstwa Rodzin nowych propozycji dotyczących programu kształcenia na kierunku nauki o rodzinie, współpracy w ramach badań naukowych czy studiów podyplomowych.
  4. Zaleca się współpracę Wydziału Duszpasterstwa Rodzin z innymi podmiotami i organizacjami działającymi na rzecz rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem samorządów (również w zakresie przygotowania do małżeństwa).
  5. Zaleca się Wydziałowi Duszpasterstwa Rodzin wypracowanie wskazań dla proboszczów do pracy z osobami i rodzinami dotkniętymi skutkami emigracji zarobkowej.

Duszpasterstwo małżeństw i rodzin w dekanacie

  1. Zarządza się koordynowanie duszpasterstwa małżeństw i rodzin w dekanacie przez dekanalnego duszpasterza rodzin przy wsparciu dziekana danego dekanatu.

a. Dekanalnego duszpasterza rodzin powołuje Arcybiskup Metropolita Katowicki na wniosek dyrektora Wydziału Duszpasterstwa Rodzin.

b. Do zadań dekanalnego duszpasterza rodzin należą:

- podejmowanie dekanalnych inicjatyw duszpasterskich na rzecz małżeństw i rodzin,

- koordynacja przygotowania bliższego i bezpośredniego do małżeństwa oraz nadzór nad nim w parafiach dekanatu,

- dbanie o dostępność i jakość poradni życia rodzinnego w dekanacie, promocja rejonowych specjalistycznych poradni rodzinnych,

- współpraca z Wydziałem Duszpasterstwa Rodzin oraz ruchami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz małżeństwa i rodziny.

  1. Zaleca się duszpasterzom (zwłaszcza dekanalnym duszpasterzom rodzin oraz duszpasterzom młodzieży) organizowanie rekolekcji weekendowych w ramach przygotowania bliższego do małżeństwa.

Duszpasterstwo małżeństw i rodzin w parafii

  1. Proboszcz powinien podejmować w szczególności następujące działania:

a. organizować przygotowanie bliższe i bezpośrednie do sakramentu małżeństwa;

b. prowadzić poradnię życia rodzinnego;

c. integrować rodziny w parafii[57];

d. organizować katechezę dla rodziców – na przykład przed pierwszą komunią świętą ich dzieci, przed bierzmowaniem (przynajmniej dwa razy w cyklu przygotowania);

e. współpracować z dekanalnym duszpasterzem rodzin, Wydziałem Duszpasterstwa Rodzin oraz ruchami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz rodziny, towarzysząc głównie młodym małżeństwom i małżeństwom w kryzysie.

  1. Zaleca się proboszczom organizowanie duszpasterstwa małżeństw i rodzin będących w sytuacjach wyjątkowych lub nieprawidłowych (rodziny rozbite, związki niesakramentalne, konkubinaty).
  2. Zaleca się proboszczom angażowanie doradców życia rodzinnego, którzy w sposób kompleksowy[58] podejmują posługę na rzecz rodzin parafii lub dekanatu.
  3. Zaleca się współpracę parafii z innymi podmiotami i organizacjami działającymi na rzecz rodziny, ze szczególnym uwzględnieniem samorządów (również w zakresie przygotowania do małżeństwa).

Inne

  1. Zadania duszpasterstwa rodzin w sposób bardziej szczegółowy określają Zasady duszpasterstwa rodzin w archidiecezji katowickiej, które powinny być uaktualnione po II Synodzie Archidiecezji Katowickiej.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, nr 11, 12, 35;
  • Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, nr 46-52, 93;
  • Dekret o apostolstwie świeckich „Apostolicam Actuositatem”, nr 11;
  • Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim „Gravissimum Educationis”, nr 3.
  • Kodeks prawa kanonicznego, kan. 834-848; 1055-1165.
  • Katechizm Kościoła katolickiego, nr 1601-1666; 1691-1698; 2331-2359; 2360-2400; 2514-2533.
  •  
  • Paweł VI:
  • Encyklika „Humanae vitae”.
  • Jan Paweł II:
  • Encyklika „Evangelium vitae”;
  • Adhortacja apostolska „Familiaris consortio”;
  • List „Mulieris dignitatem” (1988);
  • List do Rodzin „Gratissimam sane” (1994).
  • Franciszek:
  • Adhortacja apostolska „Amoris Laetitia”.
  • Kongregacja Nauki Wiary:
  • Deklaracja „Persona humana” (1975);
  • Instrukcja „Donum Vitae” (1987);
  • List „Annus Internationalis” (1994);
  • Instrukcja „Dignitas Personae on Certain Bioethical Questions” (2008).
  • Papieska Rada do spraw Rodziny:
  • The Sexual Exploitation of Children (1992);
  • The Natural Methods for the Regulation of Fertility (1992);
  • The Rights of the Family and the Media (1993);
  • The Rights of the Family on the Threshold of the Third Millennium (1993);
  • The Institutes for the Family and for Bioethics (1993);
  • 25th Anniversary of Humanae vitae (1993);
  • The Rights and Care of the Elderly (1993);
  • Family and Adoption (1994);
  • The Family and the Cairo Conference (1994);
  • Marriage and the Family in the World (1994);
  • May The Domestic Church be the Sanctuary of Life (1995);
  • The Family and the Economy in the Future of Society (1996);
  • The Dignity of the family and Life in American Politics (1996);
  • The Family and Demography in Europe (1996);
  • The Family: Gift and Commitment (1996);
  • Przygotowanie do sakramentu małżeństwa (1996);
  • Liberalization of Drugs? (1997);
  • The Pastoral Care of the Divorced and Remarried (1997);
  • Families of Children with Cerebral Impairments (1997);
  • The Family – Rio de Janeiro (1997);
  • Declaration on the Decrease of Fertility in the World (1998);
  • Human Rights and the Rights of the Family (1998);
  • The Family and Human Rights on the 50th Anniversary of the Universal Declaration of Human Rights (1999);
  • The Family and Life in Europe Today (1999);
  • The Family and Human Rights (1999);
  • Declaration on the Resolution of the European Parliament, which Equates the Family with "De Facto" Unions, Including Same Sex Unions (2000);
  • Family, Marriage and "De Facto" Unions (2000);
  • Papieska Rada „Iustitia et Pax”:
  • Kompendium nauki społecznej Kościoła (2004), nr 209-255.
  • Konferencja Episkopatu Polski:
  • Instrukcja dotycząca przygotowania do małżeństwa i życia rodzinnego oraz wprowadzenia nowego obrzędu sakramentu małżeństwa (1975);
  • Instrukcja dla duszpasterzy w sprawie małżeństwa konkordatowego (1998);
  • Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin (2003).
  • Rada do spraw Rodziny Konferencji Episkopatu Polski:
  • Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie (2009).
  • II Polski Synod Plenarny:
  • Powołanie do życia w małżeństwie i rodzinie.

Duszpasterstwo młodzieży w Kościele katowickim[59]

Wstęp

  1. Młodzież jest nadzieją Kościoła[60]. Jednocześnie wobec dokonujących się przemian społecznych obecność młodych w Kościele staje się dla duszpasterstwa wyzwaniem. Z jednej strony bowiem obserwuje się u wielu młodych zainteresowanie wiarą i chęć życia nią oraz zaangażowanie w różne propozycje duszpasterstwa młodzieży. Z drugiej jednak strony można zauważyć wśród młodych spadek praktyk religijnych, oficjalne deklarowanie niewiary, a także rozbieżności i selektywność w podejściu do prawd wiary i zasad moralności głoszonych przez Kościół[61].
  2. W kontekście szybko zmieniających się warunków życia wypracowane niegdyś, bogate i niejednokrotnie pionierskie doświadczenia Kościoła katowickiego w zakresie duszpasterstwa młodzieży[62] nie mogą nas zamykać na dalsze poszukiwania nowych jego form – nowych dróg dotarcia do człowieka. Należy docenić zasługi, jakie mają pod tym względem zwłaszcza duszpasterze młodzieży, katecheci i nauczyciele, rozumiejący ducha współczesnego czasu i nieustający zarówno w wysiłkach budzenia wiary w tych, którzy są ochrzczeni, ale odeszli od wiary czy praktykują ją tylko okazjonalnie lub deklarują się jako niewierzący, jak i w próbach podtrzymywania i pogłębiania wiary u tych, którzy na jej drodze pozostają.
  3. Duszpasterstwo młodzieży[63] jest jednym z priorytetowych kierunków pastoralnych działań Kościoła katowickiego. Obejmuje ono nową ewangelizację oraz formację i wychowanie chrześcijańskie młodych[64]. Nade wszystko zaś duszpasterstwo młodzieży wspiera integralny rozwój osobowościowy ludzi młodych, pomaga im w rozwiązywaniu trudności egzystencjalnych[65]. Z tych też powodów Synod uznaje za wskazane utworzenie Ośrodka Rozwoju Młodzieży i Rodziny. Podejmowane działania ewangelizacyjne, formacyjne i wychowawcze mają na celu wspieranie kształtowania osobowości ludzi młodych w przestrzeni wiary oraz na płaszczyźnie ludzkiej.

Zarządzenia i zalecenia

Organizacja duszpasterstwa młodzieży w archidiecezji katowickiej

  1. Zarządza się, by archidiecezjalne duszpasterstwo młodzieży działało w ramach struktury Wydziału Duszpasterstwa. Za koordynację archidiecezjalnego duszpasterstwa młodzieży odpowiada powołany przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego duszpasterz młodzieży w archidiecezji katowickiej[66].
  2. Duszpasterstwo młodzieży powinno być realizowane zasadniczo na poziomie parafialnym. Oprócz duszpasterzy w parafii wspomagają je dekanalni oraz rejonowi duszpasterze młodzieży.
  3. Rejonowe Centra Światowych Dni Młodzieży winny pełnić funkcję pomocniczą dla duszpasterstwa młodzieży na poziomie parafialnym i dekanalnym.
  4. Aby zapewnić koordynację wszystkich działań dotyczących ludzi młodych, Wydział Duszpasterstwa powinien organizować cykliczne spotkania osób odpowiedzialnych za pracę z młodzieżą[67].
  5. W kierowaniu księży do poszczególnych zadań zaleca się uwzględnianie ich osobistych uzdolnień, otrzymanych charyzmatów, „specjalizacji” oraz doświadczenia duszpasterskiego.
  6. Zaleca się, by duszpasterz młodzieży (rejonowy, dekanalny) mógł dla dobra duszpasterskiego pozostać w parafii dłużej niż trzy lata.
  7. Zaleca się wszystkim księżom, by wykazywali szczególne zainteresowanie sprawami młodzieży oraz nawiązywali osobiste relacje z młodymi ludźmi (roztropne duszpasterstwo indywidualne).

Rejonowe duszpasterstwo młodzieży

  1. Rejonowe Centra Światowych Dni Młodzieży[68] winny być przekształcone w rejonowe duszpasterstwa młodzieży i koordynowane przez rejonowego duszpasterza młodzieży, którego powołuje Arcybiskup Metropolita Katowicki na wniosek duszpasterza młodzieży w archidiecezji katowickiej. Duszpasterze rejonowi ściśle współpracują z duszpasterzem młodzieży w archidiecezji katowickiej i dekanalnymi duszpasterzami młodzieży.
  2. Zarządza się, by rejonowi duszpasterze młodzieży realizowali następujące zadania:

- formację duchową młodzieży w kontekście Światowych Dni Młodzieży;

- koordynowanie i wspieranie różnych form duszpasterstwa młodzieży na poziomie rejonu, dekanatu i parafii;

- rozeznawanie aktualnych potrzeb duchowych młodzieży;

- proponowanie środków pomocowych dla młodych pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych oraz przeżywających różne problemy;

- dawanie możliwości wymiany doświadczeń duszpasterzom oraz osobom świeckim zaangażowanym w duszpasterstwo młodzieży;

- współpracę z ruchami i stowarzyszeniami młodzieżowymi;

- posługę duszpasterską w mediach społecznościowych (Internet, nowe technologie);

- współpracę z katechetami, a zwłaszcza z katechetami stałymi (prefektami) w szkołach.

Dekanalne duszpasterstwo młodzieży

  1. Do obowiązków dekanalnych duszpasterzy młodzieży – mianowanych przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego po wyborach w dekanatach i konsultacjach z duszpasterzem młodzieży w archidiecezji katowickiej – należy współpraca z archidiecezjalnym i rejonowym duszpasterzem młodzieży oraz angażowanie się w inicjatywy proponowane młodzieży na poziomie dekanatu.

Parafialne duszpasterstwo młodzieży

  1. Zarządza się sprawowanie w każdej parafii archidiecezji katowickiej raz w miesiącu mszy świętej dla młodzieży w jej intencji[69].
  2. Każda parafia powinna zapewnić odpowiednio wyposażone pomieszczenie (multimedia, zaplecze kuchenne i sanitarne) dla spotkań młodzieży.
  3. Rokrocznie duszpasterze powinni przygotowywać ujęte w harmonogram propozycje pracy z młodzieżą w parafii i do połowy września przesyłać je katechetom do szkół, do których uczęszcza młodzież danej parafii. Do końca września katecheci powinni przeprowadzić stosowną katechezę na temat możliwych form uczestnictwa w życiu parafialnym i przekazać propozycje duszpasterzy uczniom.
  4. Do połowy września proboszcz parafii powinien przekazać roczny harmonogram pracy z młodzieżą duszpasterzowi młodzieży w archidiecezji katowickiej.
  5. Zaleca się, aby uprzywilejowaną formą duszpasterstwa młodzieży w parafii były współpracujące ze sobą ruchy i stowarzyszenia młodzieżowe[70].
  6. Zaleca się wprowadzenie do parafialnego duszpasterstwa młodzieży zasady duszpasterstwa zróżnicowanego, dostosowanego do poziomu rozwoju wiary i relacji do Kościoła[71].
  7. Zaleca się, by w pracy z młodzieżą stosować metody, formy i środki nowej ewangelizacji oraz ściśle współpracować z moderatorem do spraw nowej ewangelizacji w archidiecezji katowickiej.
  8. W pracy z młodzieżą zaleca się wykorzystywanie metody projektów, przede wszystkim o charakterze socjalnym i charytatywnym[72].
  9. Zaleca się angażowanie w pracę pastoralną z młodzieżą parafian, którzy są świadkami wiary i posiadają odpowiednie do tej pracy predyspozycje.
  10. Zaleca się, by zwracać uwagę na sytuację egzystencjalną ludzi młodych, głównie osób pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych[73].
  11. Zaleca się łączenie pracy z młodzieżą z pracą z rodzicami, a nawet całymi rodzinami, zwłaszcza w czasie przygotowania do sakramentu bierzmowania oraz do sakramentu małżeństwa.
  12. Zaleca się, by ze szczególną troską i zaangażowaniem podejmować pracę z młodzieżą na etapie gimnazjalnym (albo w dwóch ostatnich klasach szkoły podstawowej w systemie ośmioklasowym). Dlatego w miarę możliwości w gimnazjum (lub w dwóch ostatnich klasach szkoły podstawowej) powinien uczyć ksiądz z parafii, na terenie której znajduje się szkoła.
  13. Zaleca się koncentrowanie pracy duszpasterskiej z młodzieżą gimnazjalną (albo młodzieżą ostatnich klas szkoły podstawowej w systemie ośmioklasowym) na przygotowaniu do sakramentu bierzmowania, którego cennym uzupełnieniem będzie proponowanie młodym udziału w spotkaniach ruchów i stowarzyszeń młodzieżowych.
  14. Zaleca się organizowanie – wraz z innymi parafiami dekanatu lub w ramach rejonu – wyjazdowych rekolekcji czy pielgrzymek dla różnych grup młodzieżowych z parafii.
  15. Zaleca się, by w miarę możliwości włączać do duszpasterstwa młodzieży uczniów szóstej klasy szkoły podstawowej.
  16. Zaleca się, by w miarę potrzeb objąć duszpasterską opieką także młodzież pracującą.
  17. Zaleca się, aby w planowaniu i realizacji działań związanych z duszpasterstwem młodzieży w parafii uwzględniać opinie, doświadczenia i oczekiwania samej młodzieży, wprowadzając ją tym samym we współtworzenie życia parafialnego w jego różnych aspektach, z działalnością duszpasterskiej rady parafialnej włącznie.
  18. Zaleca się, by w duszpasterstwie młodzieży stosować formy wykorzystujące aktywność fizyczną, w tym zajęcia sportowe lub rozwijające więzi z przyrodą.

Duszpasterstwo akademickie

  1. Organizację duszpasterstwa akademickiego określają szczegółowo Zasady duszpasterstwa akademickiego archidiecezji katowickiej[74].
  2. Zaleca się – po odpowiednim rozeznaniu – powołanie rejonowych ośrodków duszpasterstwa akademickiego.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim „Gravissimum educationis”.
  • Jan Paweł II:
  • List Apostolski do młodych całego świata z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży (1985).
  • Kongregacja do spraw Nauczania Katolickiego, Papieska Rada do spraw Wiernych Świeckich i Papieska Rada do spraw Kultury:
  • Instrukcja „Obecność Kościoła na uniwersytecie i w kulturze uniwersyteckiej" (1994).
  • II Polski Synod Plenarny
  • Szkoła i uniwersytet w życiu Kościoła i narodu.

 

Duchowieństwo  Kościoła katowickiego[75]

Wstęp

  1. Jedyne kapłaństwo Chrystusa nieustannie uobecnia się w Kościele we wspólnym kapłaństwie wszystkich wiernych oraz w kapłaństwie urzędowym, czyli hierarchicznym – kapłaństwie biskupów i prezbiterów[76]. Przyjęty przez prezbiterów sakrament święceń upodabnia ich w nowy i specyficzny sposób do Jezusa Chrystusa, sprawiając, że celem ich życia i działania staje się „głoszenie Ewangelii światu i budowanie Kościoła w imieniu i zastępstwie Chrystusa (in persona Christi), Głowy i Pasterza”[77].
  2. Ponieważ w odnowie Kościoła Chrystusowego prezbiterom „wyznacza się ogromnie ważną i nawet z dnia na dzień coraz trudniejszą rolę, rzeczą bardzo pożyteczną wydało się szersze i głębsze rozważenie zagadnień dotyczących prezbiterów […], aby – w często tak dogłębnie zmienionych warunkach duszpasterskich i kulturowych – ich posługiwanie skuteczniej wspierać i lepiej troszczyć się o ich życie […]”[78]. Powyższe stwierdzenie Soboru Watykańskiego II, mimo iż sformułowane zostało pół wieku temu, nie straciło nic ze swej aktualności także w odniesieniu do dzisiejszej posługi i życia prezbiterów Kościoła katowickiego.
  3. Dlatego też II Synod Archidiecezji Katowickiej, zachowując cenne dziedzictwo wartościowych kapłańskich postaw i działań, w jakie bogata jest dziewięćdziesięcioletnia historia naszego Kościoła, pragnie swoimi postanowieniami przyczynić się do tego, aby duchowni tworzący prezbiterium archidiecezjalne (we współpracy z prezbiterami zakonnymi posługującymi na terenie archidiecezji katowickiej) mogli w aktualnych warunkach owocnie realizować swoje powołanie: wypełniać zlecone im przez Chrystusa posłannictwo w naszym lokalnym Kościele – w otwarciu na potrzeby Kościoła powszechnego[79].
  4. Jednocześnie katowicki Kościół z wdzięcznością przyjmuje i wspiera trwającą od niedawna posługę diakonów stałych[80], ufając, że Pan pomnoży w przyszłości liczbę tych cennych współpracowników biskupa i prezbiterów.
  5. Niniejsze wskazania dotyczące niektórych aspektów posługi kapłańskiej – w powiązaniu z innymi postanowieniami II Synodu Archidiecezji Katowickiej, które do niej się odnoszą – opierają się na głębokim przeświadczeniu, że „realizacja naczelnego zadania duszpasterskiego, jakim jest nowa ewangelizacja […], dziś zwłaszcza potrzebuje kapłanów, którzy bezwzględnie i w pełni przeżywają tajemnicę Chrystusa i potrafią wypracować nowy styl życia duszpasterskiego, w głębokiej jedności z papieżem, biskupami i z innymi kapłanami oraz w owocnej współpracy z wiernymi świeckimi […]”[81].

Zarządzenia i zalecenia

Wspólnotowe formy przeżywania kapłaństwa

  1. Zaleca się dbanie o współbraci prezbiterów, szczególnie o najbliższych współpracowników, wyrażające się przede wszystkim w poświęcaniu im czasu na rozmowę, we wspólnym odpoczynku i świętowaniu, w gotowości do pomocy w realizacji obowiązków, w modlitwie.
  2. Zaleca się wspólnotową celebrację przynajmniej części liturgii godzin lub inną formę wspólnej, codziennej modlitwy.
  3. Zaleca się odbywanie systematycznych spotkań duszpasterzy parafii (i innych grup kapłańskich), polegających na dzieleniu się słowem Bożym i doświadczeniem wiary oraz praktyką duszpasterską, a także na planowaniu zadań duszpasterskich. Na takie spotkania proponuje się każdy czwartkowy wieczór, który należy zachować wolnym od innych zadań.
  4. Zaleca się tworzenie na probostwach kaplic domowych (z zachowaniem odpowiednich norm prawa) oraz miejsc do wspólnego spędzania czasu wolnego – należy je uwzględnić w planach remontów probostw.
  5. Odpowiedzialnemu za formację prezbiterów zaleca się przygotowanie i stałe aktualizowanie na stronie internetowej archidiecezji katowickiej informacji o wspólnotach kapłańskich istniejących w Kościele katowickim lub poza nim (z przedstawieniem miejsc i terminów spotkań).

Formacja stała księży archidiecezji katowickiej

  1. Wszyscy prezbiterzy archidiecezji katowickiej zobowiązani są do formacji stałej: osobistej i wspólnotowej. Zasady formacji wspólnotowej określa Zarządzenie w sprawie formacji prezbiterów w archidiecezji katowickiej[82].
  2. Zaleca się władzom Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego wprowadzenie do programu Podyplomowych Studiów Teologii Pastoralnej zajęć z prawa wyznaniowego, ekonomii i zarządzania.

Zarządzanie personaliami archidiecezji katowickiej

  1. Zarządza się przygotowanie niepublicznej elektronicznej bazy danych personalnych prezbiterów archidiecezji katowickiej. Baza ta zawierałaby informacje dotyczące predyspozycji, umiejętności, doświadczeń oraz przebiegu posługi duszpasterskiej i katechetycznej prezbiterów. W tym celu dane zgromadzone już w kancelarii kurii mogą być uzupełnione za pomocą odpowiedniej ankiety.
  2. Zaleca się prezbiterom zatrudnionym w Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego włączanie się w pomoc duszpasterską, zwłaszcza w parafiach.

Urlop wypoczynkowy

  1. Z reguły prezbiterzy korzystają z przysługującego im urlopu wypoczynkowego w lipcu i sierpniu.
  2. Zaleca się, aby prezbiterzy, którzy nie mają stałych obowiązków w czasie roku szkolnego lub akademickiego, korzystali z urlopu w innym czasie niż lipiec i sierpień, zaś prezbiterzy pracujący poza duszpasterstwem parafialnym – by podejmowali zastępstwa parafialne w okresie urlopowym. Dotyczy to również księży będących pracownikami Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego.
  3. W czasie przerwy semestralnej prezbiterzy rozpoczynają swój tygodniowy wypoczynek zasadniczo w poniedziałek po pierwszej Eucharystii porannej, a powracają do parafii w sobotę przed rozpoczęciem celebracji ostatniej mszy świętej.
  4. Prezbiterom prowadzącym w czasie urlopu działalność duszpasterską o charakterze formacyjnym lub charytatywnym można udzielić dodatkowego urlopu.

Zastępstwo za chorego księdza w parafii

  1. Zaleca się, aby w przypadku nagłej niedyspozycji prezbitera – spowodowanej chorobą lub hospitalizacją – stosowano zasadę pomocniczości:

a. w parafii, w której duszpasterzuje tylko jeden kapłan, zastępstwa koordynuje dziekan – po uprzednim powiadomieniu o zaistniałej sytuacji wikariusza generalnego;

b. w parafii, w której posługuje kilku duszpasterzy, zastępstwa koordynuje proboszcz lub najstarszy stażem wikariusz – po uprzednim powiadomieniu o zaistniałej sytuacji dziekana;

c. w przypadku przewlekłej choroby prezbitera stosowne decyzje podejmuje Arcybiskup Metropolita Katowicki.

Formy wsparcia dla kapłanów przeżywających trudności

  1. Zobowiązuje się proboszczów i dziekanów oraz wikariusza generalnego do podjęcia braterskich rozmów i odpowiednich działań wobec kapłanów przeżywających trudności osobiste lub życiowe oraz wobec duchownych wyobcowanych ze wspólnoty kapłańskiej.
  2. Zarządza się przygotowanie w archidiecezji katowickiej systemu wsparcia dla księży przeżywających trudności. Trzonem systemu powinna być grupa odpowiednio formowanych, doświadczonych kierowników duchowych i psychologów (terapeutów), utrzymująca stały kontakt ze specjalistycznymi ośrodkami rekolekcyjnymi i terapeutycznymi oraz ojcami duchownymi dekanatów.
  3. Zaleca się kapłanom, aby utrzymywali dyskretny, indywidualny kontakt z duchownymi, którzy porzucili posługę i w razie konieczności udzielali im stosownego wsparcia.

Posługa dziekana w archidiecezji katowickiej

  1. Dziekan na zaproszenie Arcybiskupa Metropolity Katowickiego omawia z nim w czasie indywidualnego spotkania sytuację duszpasterską i personalną w dekanacie.
  2. Wikariusz generalny powinien konsultować z dziekanem planowane w dekanacie zmiany personalne oraz wyznaczanie poszczególnym kapłanom zadań ponadparafialnych.
  3. Dziekan powinien co najmniej raz w roku spotykać się indywidualnie z każdym z prezbiterów dekanatu, aby porozmawiać o jego posłudze duszpasterskiej i sytuacji egzystencjalnej.

Posługa proboszcza w archidiecezji katowickiej

  1. Kandydata na urząd proboszcza zasadniczo mianuje się najpierw administratorem.
  2. Proboszcz – zgodnie z określonymi przez Kodeks prawa kanonicznego (kan. 538) zasadami i warunkami – może wcześniej zrezygnować z pełnionej funkcji oraz kontynuować posługę duszpasterską w innej formie.
  3. W przypadku zmiany proboszcza niezwiązanej z jego przejściem na emeryturę zaleca się spotkanie przedstawicieli Arcybiskupa Metropolity Katowickiego z parafialną radą duszpasterską.

Posługa wikariusza w parafii

  1. Posługa wikariusza w jego pierwszej parafii trwa z reguły trzy lata.
  2. Długość posługi wikariusza w jego drugiej i kolejnych parafiach zależna jest od:

a. oceny jego pracy przeprowadzonej przez wikariusza generalnego – zwłaszcza na podstawie opinii proboszcza i sprawozdania przedstawionego przez samego wikariusza;

b. pożytku i dobra wiernych, przede wszystkim wspólnot, które realizują rozbudowany program formacyjny;

c. zaangażowania w dzieła, które wymagają szczególnych predyspozycji lub umiejętności prezbitera (duszpasterstwa specjalne, katecheza, posługa charytatywna).

  1. W uzasadnionych przypadkach posługa starszych stażem wikariuszy powinna być przedłużona ponad okres trzyletni.
  2. Zmiany personalne wikariuszy parafialnych poprzedza zawsze rozmowa wikariusza generalnego z danym prezbiterem. Przy przeprowadzaniu zmian należy uwzględniać:

a. możliwość rozwoju prezbitera w kapłańskim posługiwaniu przez poznanie specyfiki pracy duszpasterskiej w różnych parafiach oraz podejmowanie przez niego opieki nad różnymi grupami i wspólnotami;

b. sytuację, predyspozycje i umiejętności całego zespołu duszpasterskiego w danej parafii;

c. aktualne potrzeby duszpasterskie danej parafii;

d. sytuację osobistą prezbitera.

  1. Zaleca się, by wikariusze parafialni ograniczali zatrudnienie w szkołach do połowy etatu i koncentrowali swoje wysiłki na posłudze w parafii.

Posługa ojca duchownego w dekanacie

  1. Powołanie na urząd ojca duchownego dekanatu powinno się odbywać wskutek wyborów dokonanych przez prezbiterów dekanatu. Kadencja ojca duchownego trwa pięć lat z możliwością przedłużenia o kolejną kadencję.
  2. Wybór ojca duchownego dekanatu podlega zatwierdzeniu przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego.
  3. Zadania ojca duchownego dekanatu są następujące:

a. dbanie o rozwój życia duchowego prezbiterów;

b. dbanie o rozwój relacji miłości prezbiterów między sobą, z Arcybiskupem Metropolitą Katowickim i biskupami pomocniczymi;

c. organizowanie – w porozumieniu z dziekanem i z odpowiedzialnym za formację stałą prezbiterów – modlitewno-formacyjnej części spotkań dekanalnych (należy zawsze pamiętać o modlitwie za zmarłych i chorych kapłanów);

d. pomoc – także w postaci interwencji mediacyjnych – w rozwiązywaniu konfliktów między prezbiterami lub prezbiterami i wiernymi;

e. pomoc w rozwiązaniu osobistych trudności przeżywanych przez prezbiterów dekanatu;

f. wsparcie duchowe prezbiterów chorych i starszych;

g. posługa kierownictwa duchowego wobec prezbiterów oraz pomoc w znalezieniu odpowiedniego kierownika;

h. wspieranie animacji powołań kapłańskich, zakonnych i misyjnych w dekanacie we współpracy z archidiecezjalnym duszpasterzem powołań;

i. własna systematyczna formacja indywidualna oraz formacja w ramach formacji stałej prezbiterów[83].

Zasady określające status księdza rezydenta w parafii

Postanowienia ogólne

  1. Do grupy księży rezydentów należą prezbiterzy skierowani przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego do zamieszkania na terenie określonej parafii. Zazwyczaj są nimi kapłani na emeryturze lub rencie, którzy w miarę możliwości pomagają w pracy duszpasterskiej w tej parafii oraz księża pełniący posługę głównie poza duszpasterstwem parafialnym.
  2. Rezydent podejmuje działania duszpasterskie w parafii pod kierunkiem jej proboszcza lub administratora.
  3. Rezydent spełniający funkcje diecezjalne powinien dostosować swoje obowiązki duszpasterskie wobec parafii do innych posług i zobowiązań.

Ustalenia szczegółowe

  1. Kapłani rezydenci przed zamieszkaniem w domu parafialnym lub na probostwie zawierają pisemną umowę z proboszczem lub administratorem o wzajemnych zobowiązaniach. Umowa nabiera mocy po zatwierdzeniu jej przez wikariusza generalnego.
  2. Umowa z rezydentem powinna zawierać:

a. zasady finansowania kosztów przygotowania i remontów mieszkania zajmowanego przez rezydenta;

b. zasady uczestnictwa rezydenta w kosztach utrzymania mieszkania i wyżywienia;

c. obowiązki, jakie rezydent ma wypełniać w ramach duszpasterstwa parafialnego (na przykład prowadzenie grup duszpasterskich, udział w kolędzie i tak dalej).

  1. Rezydentowi, który celebruje msze święte w intencjach parafialnych, przysługują stypendia mszalne i iura stolae, rozliczane według zasad przyjętych w archidiecezji katowickiej.
  2. Zaleca się, aby w czasie wakacji rezydent był szczególnym wsparciem duszpasterzy.
  3. Jeśli rezydent – lub proboszcz (administrator) – doszedłby do wniosku, że współpraca jest utrudniona lub niemożliwa albo że druga strona nie wywiązuje się z umowy, powinien wówczas – po wyczerpaniu możliwości mediacyjnych w dekanacie – zwrócić się do wikariusza generalnego o rozwiązanie umowy.

Księża emeryci

  1. Co najmniej na rok przed osiągnięciem przez prezbitera wieku emerytalnego przyjętego w archidiecezji katowickiej Arcybiskup Metropolita Katowicki (lub wyznaczona przez niego osoba) powinien przeprowadzić z prezbiterem rozmowę, dotyczącą jego przejścia na emeryturę oraz jego przyszłego miejsca pobytu i sposobu zaangażowania duszpasterskiego.
  2. W formacji stałej starszych księży należy uwzględnić problematykę starzenia się prezbiterów i przechodzenia przez nich na emeryturę.
  3. Za pomoc kapłanom starszym i wymagającym długotrwałej opieki stacjonarnej odpowiedzialny jest delegat Arcybiskupa Metropolity Katowickiego do spraw księży emerytów i chorych, który powinien im pomagać[84] w znalezieniu odpowiedniej formy opieki czy to w Archidiecezjalnym Domu imienia Świętego Józefa w Katowicach, czy to w domach pomocy społecznej działających przy Caritas Archidiecezji Katowickiej lub w innych odpowiednich do ich potrzeb placówkach.
  4. Emerytowani proboszczowie i administratorzy mieszkają poza parafią, w której pełnili funkcję proboszcza (administratora).
  5. Inne kwestie szczegółowe reguluje Status prezbitera emeryta i prezbitera rencisty w archidiecezji katowickiej[85].
  6. Księża emeryci mogą uczestniczyć w posłudze duszpasterskiej – zwłaszcza w tych parafiach, które nie posiadają wikariusza.

Testament i pochówek

  1. Każdy prezbiter archidiecezji katowickiej po objęciu urzędu proboszcza lub ukończeniu pięćdziesiątego roku życia jest zobowiązany sporządzić testament. Testament winien być sporządzony w formie zgodnej z prawem państwowym[86]. Testament powinien zostać zdeponowany w kancelarii kurii metropolitalnej, a jego aktualizacja powinna odbywać się co najmniej co dziesięć lat[87].
  2. Każdy proboszcz i administrator powinien zostać pochowany w parafii, w której duszpasterzował lub – w przypadku braku cmentarza parafialnego – w miejscowości, na której terenie znajduje się parafia .
  3. Prezbiter, który był proboszczem lub administratorem w kilku parafiach, wyznacza w testamencie miejsce swego pochówku w wybranej przez siebie parafii.
  4. W przypadku braku testamentu pochówek zmarłego kapłana będzie miał miejsce na cmentarzu parafii ostatniej posługi duszpasterskiej lub w mieście, na którego terenie znajduje się ta placówka.
  5. W razie wątpliwości o miejscu i formie pochówku prezbitera decyduje Arcybiskup Metropolita Katowicki.

 

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele „Christus Dominus”;
  • Dekret o formacji kapłańskiej „Optatam totius”;
  • Dekret o posłudze i życiu kapłanów „Presbyterorum ordinis”.
  • Kodeks prawa kanonicznego, kan. 232-293.
  • Katechizm Kościoła katolickiego, nr 871-896.
  • Jan Paweł II:
  • Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”.
  • Kongregacja do spraw Biskupów:
  • Dyrektorium „Ecclesiae imago” na temat pasterskiej posługi Biskupów (1973).
  • Kongregacja do spraw Duchowieństwa:
  • Dekret w sprawie intencji mszalnych (1991);
  • Dyrektorium ogólne o katechizacji (1997);
  • Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów (2013).
  • Kongregacja do spraw Duchowieństwa:
  • Basic Norms for the Formation of Permanent Deacons (1998);
  • Directory for the Ministry and Life of Permanent Deacons (1998);
  • List okólny „Kapłan głosiciel słowa, szafarz sakramentów i przewodnik wspólnoty w drodze do trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa” (1999);
  • Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów (2000);
  • Kapłan pasterz i przewodnik wspólnoty parafialnej (2002);
  • The Eucharist and the Priest (2003).
  • Konferencja Episkopatu Polski:
  • Kapłan jako szafarz sakramentów we wspólnocie parafialnej (1976);
  • Instrukcja w sprawie odpoczynku kapłanów pracujących w duszpasterstwie (1976);
  • Postanowienia Konferencji Episkopatu Polski w sprawie Rad Kapłańskich i Kolegium Konsultorów (1998);
  • Wytyczne dotyczące formacji, życia i posługi diakonów stałych w Polsce (2005).
  • Komisja Episkopatu do spraw Duchowieństwa:
  • Zadania dekanalnych ojców duchownych (1991).
  • II Polski Synod Plenarny:
  • Kapłaństwo i życie konsekrowane jako wspólnota życia i posługi z Chrystusem.

Powołania i formacja do prezbiteratu w Kościele katowickim[88]

Wstęp

  1. Chrystus Pan powołał Dwunastu, aby byli fundamentem Kościoła (por. Ap 21,14), oni zaś ustanowili innych „jako biskupów, jako prezbiterów i jako diakonów, aby wypełnić polecenie Jezusa zmartwychwstałego, który ich posłał do wszystkich ludzi po wszystkie czasy”[89]. W prezbiterach trwa posługa samego Najwyższego Pasterza, który nie opuszcza swojej owczarni i wciąż powołuje do swojej służby.
  2. Kościół katowicki pamięta zachętę Jezusa Chrystusa: „Proście Pana żniwa, żeby wyprawił robotników na swoje żniwo” (Mt 9,38) i traktuje ją jako wezwanie do nieustannej modlitwy o powołania kapłańskie. Powołanie do kapłaństwa jest darem Boga. Za ten dar Kościół lokalny dziękuje i o niego prosi. Szczególna wdzięczność skierowana jest także do rodzin, w których doświadczenie wiary rodziców staje się dla wielu młodych ludzi czynnikiem wspierającym wybór drogi wyłącznej służby Chrystusowi w Kościele. Jednocześnie Synod zauważa, że wobec trudności, jakich doświadczają współcześnie rodziny, wspólnotami wiary, w których młodzi ludzie słyszą wezwanie do wyboru drogi życiowej, są również ruchy i stowarzyszenia kościelne oraz różnorodne formy duszpasterstwa, zwłaszcza duszpasterstwo służby liturgicznej.
  3. Bóg nieustannie zaprasza do pójścia drogą powołania kapłańskiego, jednak nie wszyscy chcą lub potrafią odpowiedzieć pozytywnie na to zaproszenie. Dlatego obok modlitwy w intencji powołań i powołanych konieczne są różnego rodzaju działania, które mają pomóc ludziom usłyszeć Boże wezwanie, odpowiedzialnie i w sposób wolny na nie odpowiedzieć oraz dobrze się przygotować do realizacji kapłańskiego powołania w realiach obecnego czasu. W tym celu ci, którzy odkrywają w sobie powołanie do kapłaństwa, przed przyjęciem do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego zostają objęci formacją przedseminaryjną.

Zarządzenia i zalecenia

Troska o budzenie powołań do prezbiteratu

Wydział Duszpasterstwa

  1. Zaleca się utworzenie przez Wydział Duszpasterstwa Archidiecezjalnej Rady Duszpasterstwa Powołań, którą kierowałby archidiecezjalny moderator. Do zadań Rady należałoby między innymi: wykorzystanie mediów katolickich i Internetu do promocji powołań, przygotowanie propozycji homilii na cały rok (na przykład do wykorzystania w pierwsze czwartki), przygotowanie cyklu katechez o tematyce powołaniowej, przygotowanie materiałów do promocji powołań w rodzinach. Archidiecezjalna Rada Duszpasterstwa Powołań powinna współpracować z Krajową Radą Duszpasterstwa Powołań, Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym, osobami i instytutami życia konsekrowanego, stosownymi duszpasterstwami działającymi w archidiecezji katowickiej oraz innymi podmiotami wskazanymi przez Arcybiskupa Metropolitę Katowickiego.

Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne

  1. Zaleca się rektorowi Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego dostosowane do realiów parafii kształtowanie niedzieli budzenia powołań – z wyraźnym akcentem skierowanym w stronę całych rodzin, a nie tylko młodzieży.
  2. Zaleca się rektorowi Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego organizowanie – we współpracy z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego, odpowiednimi wydziałami kurii metropolitalnej, duszpasterstwem młodzieży oraz duszpasterstwem służby liturgicznej – dni otwartych Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego oraz innych inicjatyw pozwalających zainteresowanym poznać życie seminaryjne.
  3. Alumni Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego kierowani są przez rektora do współudziału w różnych formach wakacyjnych rekolekcji dla dzieci i młodzieży, w trakcie których dają świadectwo swojego powołania.

Formacja stała prezbiterów

  1. Zaleca się wikariuszowi generalnemu odpowiedzialnemu za formację stałą prezbiterów włączenie tematyki powołaniowej do cyklu spotkań formacyjnych dla księży (w tym do rekolekcji kapłańskich), aby przypominać prezbiterom o ich odpowiedzialności za powołania, polegającej na towarzyszeniu w odkrywaniu i realizacji powołania, oraz o wartości świadectwa życia kapłańskiego.

Proboszczowie

  1. Zaleca się proboszczom, by w osobistych kontaktach z młodzieżą inicjowali rozmowy na temat wyboru powołania, w tym także powołania do prezbiteratu. Młodym zaś, którzy wykazują nim zainteresowanie, należy poświęcić stosowny czas, zapewnić modlitewne wsparcie i życzliwą pomoc we wstępnym rozeznaniu, prowadzącym do decyzji rozpoczęcia okresu propedeutycznego.
  2. Zaleca się proboszczom wykorzystanie uroczystości prymicyjnych i jubileuszów kapłańskich do promocji powołań kapłańskich. W realizacji tego celu mogą być pomocne materiały przygotowane przez Archidiecezjalną Radę Duszpasterstwa Powołań.
  3. Zaleca się proboszczom kształtowanie niedzieli budzenia powołań w taki sposób, by w jej trakcie było miejsce na osobiste świadectwo doświadczonego, lokalnego duszpasterza (szczególnie podczas spotkania z rodzinami i młodzieżą).
  4. Zaleca się proboszczom wykorzystanie katechezy parafialnej do promocji powołań kapłańskich. W realizacji tego celu mogą być pomocne materiały przygotowane przez Archidiecezjalną Radę Duszpasterstwa Powołań.
  5. Zaleca się proboszczom, wikariuszom i katechetom kształtowanie w sposób uroczysty celebracji pierwszych czwartków i pierwszych niedziel miesiąca oraz święta Jezusa Chrystusa Najwyższego i Wiecznego Kapłana jako czasu wzmożonej modlitwy o powołania.

Formacja do prezbiteratu

Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne

  1. Zarządza się kontynuowanie przez Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne okresu propedeutycznego, obejmującego pełny rok formacyjny[90].
  2. W trakcie okresu propedeutycznego oraz formacji seminaryjnej zarządza się wspieranie procesu budowania relacji interpersonalnych i integracji grupy poprzez formację duchową prowadzoną przez ojców duchownych oraz – w razie potrzeby – przy wsparciu psychologów.
  3. Zaleca się akcentowanie w formacji seminaryjnej ideału kapłana zakorzenionego w Bogu, rozmiłowanego w Kościele, zaangażowanego i bliskiego wiernym, a także wychowywanie alumnów do stałej obecności wśród ludzi i umiejętności budowania z nimi dojrzałych relacji.
  4. Zaleca się wprowadzenie stażu duszpasterskiego, który w parafiach archidiecezji katowickiej przez okres jednego semestru odbywać będą alumni przed Admissio (w drugim semestrze czwartego roku formacji seminaryjnej). Celem stażu jest doświadczenie realiów życia kapłańskiego oraz lepsze przygotowanie praktyczne do pracy duszpasterskiej. W trakcie stażu alumni kontynuują studia teologiczne.
  5. Zaleca się prowadzenie w ramach studium domesticum[91] dodatkowych zajęć, koniecznych dla właściwej formacji oraz należytego przygotowania duszpasterskiego.
  6. Zaleca się podtrzymanie praktyki konsultowania z księżmi prowadzącymi zajęcia dydaktyczne na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego kwestii zdatności alumnów do przyjęcia święceń.
  7. Zaleca się animowanie zaangażowania alumnów w działalność o charakterze charytatywnym i organizowanie w czasie formacji seminaryjnej różnego typu spotkań z ludźmi zaangażowanymi w taką posługę.
  8. Zaleca się kierowanie alumnów drugiego roku formacji seminaryjnej na obowiązkowy wakacyjny staż pracy w szpitalach lub placówkach Caritas.
  9. Zaleca się organizowanie misyjnych staży kleryckich dla alumnów – we współpracy i przy wsparciu wszystkich odpowiedzialnych za krzewienie ducha misyjnego w naszym Kościele lokalnym.
  10. Zaleca się prowadzenie w ramach okresu propedeutycznego rekolekcji ewangelizacyjnych oraz proponowanie alumnom odbycia w trakcie formacji seminaryjnej kursu ewangelizacyjnego.
  11. Zaleca się zachęcanie alumnów do podejmowania praktyk ewangelizacyjnych poprzez włączanie się – zasadniczo w czasie wakacji – do grup ewangelizacyjnych.
  12. Zaleca się oddziaływanie na świadomość ekumeniczną alumnów poprzez osobistą postawę formatorów, działalność koła ekumenicznego oraz organizowanie, we współpracy z delegatem biskupim do spraw ekumenizmu, tradycyjnych nabożeństw w ramach Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan.

Formacja stała prezbiterów

  1. Zaleca się wikariuszowi generalnemu proponowanie Arcybiskupowi Metropolicie Katowickiemu z odpowiednim wyprzedzeniem kandydatur księży do szkół formatorów oraz na studia specjalistyczne z teologii duchowości i psychologii, co pozwoli optymalnie dobierać kadrę formatorów seminaryjnych.
  2. W przygotowaniu przyszłych ojców duchownych zaleca się zwrócenie uwagi na gruntowne autopoznanie[92], co jest niezbędnym warunkiem należytego towarzyszenia wychowankom w ich rozwoju.

Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

  1. Osobom prowadzącym zajęcia dydaktyczne dla alumnów na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego zaleca się efektywne wykorzystywanie zajęć w formie ćwiczeń do inicjowania dyskusji i uczenia umiejętności uzasadniania poglądów.
  2. Władzom Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego zaleca się:

a. poszerzenie programu kształcenia alumnów o zagadnienia z wiedzy o mediach – zgodnie z Wytycznymi formacji przyszłych kapłanów w odniesieniu do środków społecznego przekazu Kongregacji do spraw Wychowania Katolickiego;

b. wprowadzenie do programu kształcenia alumnów w ramach teologii pastoralnej ćwiczeń dotyczących głoszenia kerygmatu oraz współpracy ze świeckimi w dziele ewangelizacji;

c. wprowadzenie do programu kształcenia alumnów zajęć z prawa wyznaniowego.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Dekret o formacji kapłańskiej „Optatam totius”.
  • Kodeks prawa kanonicznego, kan. 232-269.
  • Jan Paweł II:
  • Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”.
  • Kongregacja do spraw Wychowania Katolickiego:
  • Il nuovo piano di formazione sacerdotale (1967);
  • Questioni riguardanti la formazione del clero (1968);
  • La riforma dei seminari (1968);
  • Cura e formazione delle vocazioni di adulti (1976);
  • Istruzione sulla formazione liturgica nei seminari (1979);
  • Orientamenti educativi per la formazione al celibato sacerdotale (1974);
  • L'insegnamento della filosofia nei seminari (1972);
  • Lettera circolare su alcuni aspetti più urgenti della formazione spirituale nei seminari (1980);
  • La pastorale della mobilita umana nella formazione dei futuri sacerdoti (1986);
  • Ammissione di exseminaristi in altro seminario (1986);
  • Istruzione sullo studio dei padri della chiesa nella formazione sacerdotale (1989);
  • Wskazania dotyczące przygotowania wychowawców w seminariach (1993);
  • Il periodo propedeutico (1998);
  • Wytyczne formacji przyszłych kapłanów w odniesieniu do środków społecznego przekazu (1986);
  • Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia (1999);
  • Instrukcja dotycząca kryteriów rozeznawania powołania w stosunku do osób z tendencjami homoseksualnymi w kontekście przyjmowania ich do seminariów i dopuszczania do święceń (2005);
  • Zasady korzystania z dorobku psychologii w procesie przyjmowania kandydatów i ich formacji do kapłaństwa (2008).
  • Komisja Episkopatu Polski do spraw Seminariów Duchownych:
  • Zasady formacji kapłańskiej w seminariach duchownych w Polsce (1977);
  • Okres propedeutyczny w diecezjalnych wyższych seminariach duchownych w Polsce (2009);
  • Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia. Aneks nr 3. Zasady formacji i profilaktyki (2015).
  • II Polski Synod Plenarny:
  • Kapłaństwo i życie konsekrowanego jako wspólnota życia i posługi z Chrystusem.

Życie konsekrowane w Kościele katowickim[93]

Wstęp

  1. „Życie konsekrowane, głęboko zakorzenione w przykładzie życia i w nauczaniu Chrystusa Pana, jest darem Boga Ojca udzielonym Jego Kościołowi za sprawą Ducha Świętego”[94]. Jest powołane do tego, by w Kościele i w świecie czynić widzialnymi charakterystyczne przymioty Jezusa – dziewictwo, ubóstwo i posłuszeństwo, a przez to kierować spojrzenie wiernych ku tajemnicy Królestwa Bożego, które już jest obecne w historii, ale w pełni urzeczywistni się w niebie[95].
  2. Osoby konsekrowane, żyjąc przyjętym charyzmatem, służą Kościołowi i wzbogacają Jego doświadczenie łaski zgodnie z własną duchowością i misją.
  3. Eklezjalny charakter życia konsekrowanego wyraża się i realizuje poprzez szczególną więź z Kościołem lokalnym. Archidiecezja katowicka zachowuje we wdzięcznej pamięci znaczący wkład osób i wspólnot życia konsekrowanego w różne wymiary posługi duszpasterskiej, charytatywnej i misyjnej Kościoła. W poszanowaniu tożsamości osób konsekrowanych Kościół katowicki powierza im zadania odpowiadające charyzmatowi poszczególnych osób i wspólnot oraz wspiera je w wykonywaniu tychże ról. Dotyczy to zarówno tradycyjnych form życia konsekrowanego, jak i form nowych – zwłaszcza instytutów świeckich i dziewic konsekrowanych.

Zarządzenia i zalecenia

  1. Zespołem doradczym Arcybiskupa Metropolity Katowickiego w sprawach dotyczących życia konsekrowanego w archidiecezji katowickiej jest rada do spraw życia konsekrowanego. Zadania i sposób funkcjonowania rady określa jej statut[96].
  2. Referenci zarówno męskich, jak i żeńskich wspólnot osób konsekrowanych są mianowani dekretem Arcybiskupa Metropolity Katowickiego na okres pięciu lat. Do obowiązków referentów osób konsekrowanych należą:

a. zapewnienie i koordynowanie przepływu informacji między Arcybiskupem Metropolitą Katowickim a wspólnotami życia konsekrowanego w archidiecezji katowickiej oraz pomiędzy samymi instytutami;

b. organizowanie spotkań formacyjnych dla osób konsekrowanych w archidiecezji katowickiej;

c. koordynacja aktywności powołaniowej instytutów życia konsekrowanego w archidiecezji katowickiej, zwłaszcza poprzez opracowanie projektu wspólnych działań we współpracy z archidiecezjalnym duszpasterzem powołań;

d. dostarczanie istotnych informacji dotyczących osób i wspólnot życia konsekrowanego do materiałów informacyjnych Wydziału Duszpasterstwa.

  1. Osoby odpowiedzialne za formację do kapłaństwa i za stałą formację prezbiterów powinny uwzględniać tematy dotyczące życia konsekrowanego (szczególnie te, które odnoszą się do posługi sakramentu pokuty i pojednania oraz do kierownictwa duchowego wobec osób konsekrowanych, a także wobec osób będących na drodze rozeznawania swojego powołania).
  2. We współpracy z archidiecezjalnymi referentami osób konsekrowanych archidiecezja katowicka powinna zapewniać osobom życia konsekrowanego i ich wspólnotom wsparcie formacyjne poprzez posługę kapelanów, wykładowców i spowiedników.
  3. W kalendarzu liturgicznym archidiecezji katowickiej należy zamieszczać informacje o głównych uroczystościach patronalnych wspólnot życia konsekrowanego.
  4. Osoby konsekrowane powinny być reprezentowane w Archidiecezjalnej Radzie Duszpasterskiej oraz w parafialnych radach duszpasterskich.
  5. Dla kapelanów wspólnot życia konsekrowanego, którzy są mianowani i pełnią funkcję zgodnie z prawem[97], Kościół katowicki powinien organizować stałą formację.
  6. Realizowanie poszczególnych dzieł powierzonych osobom konsekrowanym należy objąć stosowną umową zgodnie z kodeksem pracy. Adekwatność i sposób realizacji zawartych umów weryfikowane są podczas wizytacji kanonicznych.
  7. Zaleca się, by osoby konsekrowane, zachowując prawo własne, z ewangeliczną gorliwością starały się o konstruktywną współpracę z duszpasterstwem archidiecezjalnym i parafialnym. Parafie powierzone na podstawie umów męskim wspólnotom konsekrowanym pozostają integralną częścią Kościoła katowickiego pod jurysdykcją Arcybiskupa Metropolity Katowickiego.
  8. Zaleca się, aby w powierzaniu osobom konsekrowanym oraz wspólnotom życia konsekrowanego zadań w parafiach i innych instytucjach archidiecezjalnych uwzględniano charyzmat własny form życia i instytutów, do których osoby te należą.
  9. Zaleca się, aby wspólnoty życia konsekrowanego sprawowały w parafiach wybrane części liturgii godzin razem z duchownymi i wiernymi świeckimi.
  10. Zaleca się, aby instytuty życia konsekrowanego w miarę możliwości udostępniały swoje domy i kaplice osobom poszukującym miejsca skupienia, wyciszenia i modlitwy.
  11. Zaleca się włączenie do oferty studiów teologicznych na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego wykładów monograficznych z zakresu teologii i duchowości życia konsekrowanego.
  12. Zaleca się duchownym i katechetom, by w przepowiadaniu i nauczaniu poświęcali należne miejsce roli osób konsekrowanych w Kościele, dzięki czemu wierni będą mieli większą świadomość i wiedzę na temat istoty tego powołania oraz różnorodności jego form, charyzmatów i posług apostolskich.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Sobór Watykański II:
  • Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, rozdział VI;
  • Dekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego „Perfectae caritatis”.
  • Kodeks prawa kanonicznego, kan. 573-746.
  • Katechizm Kościoła katolickiego, nr 920-933.
  • Paweł VI:
  • List motu proprio „Ecclesiae Sanctae” (1966);
  • Adhortacja apostolska „Evangelica testificatio”.
  • Jan Paweł II:
  • Adhortacja apostolska „Redemptionis donum”;
  • Adhortacja apostolska „Vita consecrata”.
  • Franciszek:
  • List apostolski na rozpoczęcie Roku Życia Konsekrowanego (2014).
  • Kongregacja dla Zakonów i Instytutów Świeckich:
  • Instrukcja o odnowie formacji zakonnej „Renovationis causam” (1969)
  • Wytyczne dla wzajemnych stosunków między biskupami i zakonnikami w Kościele „Mutuae relationes” (1978);
  • Instrukcja o formacji w instytutach świeckich „Nel presentare” (1980);
  • Zakony i promocja ludzka „Optiones Evangelicae” (1980).
  • Kongregacja do spraw Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego:
  • Wskazania dotyczące formacji w instytutach zakonnych „Potissimum institutioni” (1990);
  • Życie braterskie we wspólnocie „Congregavit nos in unum Christi amor” (1994);
  • Instrukcja o życiu kontemplacyjnym i klauzurze mniszek „Verbi sponsa” (1999);
  • Rozpocząć na nowo od Chrystusa „Ripartire da Cristo” (2002);
  • Posługa władzy i posłuszeństwo „Facem tuam, Domine, requiram” (2008);
  • Linee orientative per la gestione dei beni negli Istituti di vita consacrata e nelle Società di vita apostolica (2008).
  • Obrzędy profesji zakonnej (2014).
  • Obrzędy błogosławienia opata i ksieni [wydanie polskie w przygotowaniu].
  • Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów (2010).
  • Konferencja Episkopatu Polski:
  • Instrukcja o współpracy zakonnic z duszpasterstwem parafialnym (1988);
  • Wskazania duszpasterskie dotyczące stanu dziewic i stanu wdów pustelników i pustelnic (2010).
  • II Polski Synod Plenarny:
  • Kapłaństwo i życie konsekrowane jako wspólnota życia i posługi z Chrystusem.

Dziedzictwo Kościoła katowickiego[98]

Wstęp

  1. Wielkie dziedzictwo źródeł historycznych wytworzonych przez Kościół stanowi cenny skarb mówiący o przejściu Chrystusa przez świat i historię. „Należy ten skarb przekazać następnym pokoleniom jako stały i nienaruszony”[99].
  2. Dziedzictwo historyczne ma bezpośredni związek z praktyką duszpasterską. W poszukiwaniu inspiracji oraz rozwiązań problemów współczesnego świata Kościół korzysta bowiem z tego dziedzictwa w jego przejawach: archiwalnym, muzycznym oraz bibliotecznym. Należy więc nie tylko roztoczyć nad owym dziedzictwem stosowną opiekę, lecz także je upowszechniać w różnych formach.
  3. Odpowiedzialność za stan zachowania dziedzictwa historycznego spoczywa również na naszym Kościele lokalnym, który z uwagi na niejednokrotnie bolesne dzieje ziemi śląskiej ma szczególną pod tym względem misję chronienia dorobku minionych pokoleń.
  4. Aby zatem przechowywanie oraz przekazywanie skarbu dziedzictwa wiary i historii mogło służyć wspólnocie lokalnego Kościoła, archidiecezja katowicka zapewnia Archiwum Archidiecezjalnemu jak i Bibliotece Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego odpowiednią przestrzeń, proporcjonalną do zgromadzonego w nich materiału. Przestrzeń ta powinna uwzględniać wszystkie właściwe dla tego rodzaju instytucji obowiązujące normy bezpiecznego przechowywania, konserwacji i udostępniania zbiorów[100].
  5. Strażnikami dóbr kultury archidiecezji katowickiej, a zarazem wytwórcami dokumentacji o charakterze historycznym są przede wszystkim duchowni. Konieczne oraz zgodne z zaleceniami Stolicy Apostolskiej jest więc prowadzenie stosownej edukacji duchownych w zakresie archiwistyki kościelnej[101]. Wrażliwość na dorobek minionych pokoleń mieszkańców archidiecezji katowickiej oraz fachowe przygotowanie do opieki nad nim powinny stać się stałym elementem zarówno przygotowania kandydatów do kapłaństwa, jak i formacji stałej wszystkich księży. Kompleksowa opieka nad dziedzictwem historycznym dotyczyć musi też aspektu kontrolnego w ramach wizytacji kanonicznych i tradycji parafii.
  6. Jako instytucje kulturalno-naukowe Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach oraz Biblioteka Teologiczna Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego stanowią naturalne zaplecze dla ośrodków badawczych także spoza Górnego Śląska, wobec których pełnią jednocześnie funkcję służebną. Wejście Kościoła lokalnego w dyskurs ze współczesnym światem nauki wymaga zatem współpracy pomiędzy Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego, Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach, Biblioteką Teologiczną Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Muzeum Archidiecezjalnym w Katowicach jak również innymi instytucjami naukowymi i edukacyjnymi, kościelnymi oraz państwowymi.

Zarządzenia i zalecenia

Dbałość o dziedzictwo archiwalne Kościoła katowickiego

  1. Zarządza się urządzenie nowej siedziby Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach w celu umożliwienia realizacji jego podstawowych funkcji, takich jak: przechowywanie, zabezpieczanie i udostępnianie zbiorów, prowadzenie działalności badawczej i edukacyjnej.
  2. Zarządza się włączenie edukacji w zakresie archiwistyki kościelnej do stałej formacji prezbiterów pełniących urząd proboszcza, a także do samego już przygotowania do tej posługi.
  3. Zarządza się włączenie w przebieg wizytacji kanonicznej parafii kontroli archiwum parafialnego i uwzględnienie jej w protokole wizytacyjnym.
  4. Zarządza się włączenie do protokołu tradycji parafii kontroli spisu akt archiwum parafialnego.
  5. Zarządza się uzyskiwanie zgody Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach na konserwację i opracowanie parafialnych materiałów archiwalnych, aby potwierdzić kompetencje podmiotów, którym mają być zlecone te prace.
  6. Zarządza się przeprowadzenie przez Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach najpóźniej do 2020 roku digitalizacji zasobów archiwalnych, mianowicie zespołu ksiąg metrykalnych oraz wybranych zespołów z okresu 1921–1939.
  7. Zarządza się opracowanie przez Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach oraz wdrożenie – w porozumieniu z kanclerzem kurii – instrukcji kancelaryjnej dla Kurii Metropolitalnej w Katowicach wraz z jednolitym rzeczowym wykazem akt.
  8. Zarządza się opracowanie przez Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach oraz wdrożenie – w porozumieniu z kanclerzem kurii – instrukcji kancelaryjnej oraz wykazu akt dla parafii i innych podmiotów kościelnych.
  9. Zarządza się nadzór Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach nad zasobem archiwalnym podmiotów kościelnych archidiecezji katowickiej, obejmujący przede wszystkim:

a. konsultacje w przypadku brakowania[102] dokumentów (także tych, które przechowywane są w postaci cyfrowej);

b. kontrolę sposobu przechowywania zasobów.

  1. Zaleca się wykonawcom testamentów zmarłych prezbiterów archidiecezji katowickiej przekazywanie do Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach ich spuścizn rękopiśmiennych oraz dokumentów wytworzonych lub przechowywanych w postaci cyfrowej.

Dbałość o dziedzictwo muzyczne Kościoła katowickiego

  1. Zarządza się opracowanie oraz wdrożenie przez Archidiecezjalną Komisję Muzyki Sakralnej strategii budowy oraz konserwacji organów.
  2. Zarządza się uzyskiwanie zgody Archidiecezjalnej Komisji Muzyki Sakralnej na konserwację organów piszczałkowych w parafii, aby potwierdzić kompetencje podmiotów, którym mają być zlecone te prace.
  3. Zarządza się gromadzenie archiwaliów muzycznych w Archiwum Archidiecezjalnym w Katowicach.
  4. Zaleca się współpracę instytucji kościelnych z Archiwum Organologicznym oraz Muzeum Organów działającym przy Akademii Muzycznej w Katowicach.

Dbałość o dziedzictwo biblioteczne Kościoła katowickiego

  1. Zarządza się przechowywanie w bibliotece lub archiwum parafialnym co najmniej jednego egzemplarza wydawnictw parafialnych zarówno zwartych, jak i ciągłych oraz przekazywanie jednego egzemplarza każdego wydawnictwa do Biblioteki Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego.
  2. Zaleca się digitalizację starodruków ze zbiorów Biblioteki Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego oraz udostępnienie ich przez Internet.
  3. Wykonawcom testamentów zaleca się przekazywanie księgozbiorów zmarłych prezbiterów archidiecezji katowickiej do Biblioteki Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego.
  4. W przypadku likwidacji biblioteki parafialnej zaleca się przekazanie księgozbioru do Biblioteki Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego.

Dbałość o całość dziedzictwa historycznego Kościoła katowickiego

  1. Zaleca się ścisłą współpracę Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Biblioteki Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach, Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach oraz innych zainteresowanych podmiotów w zakresie działalności badawczej, edukacyjnej i popularyzatorskiej.
  2. Zaleca się Wydziałowi Teologicznemu Uniwersytetu Śląskiego, Bibliotece Teologicznej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Archiwum Archidiecezjalnemu w Katowicach oraz innym zainteresowanym podmiotom upowszechnianie dorobku zarówno naukowców, jak i duszpasterzy Kościoła na Śląsku.

Powyższe wskazania należy interpretować zwłaszcza w kontekście następujących dokumentów:

  • Kodeks prawa kanonicznego, zwłaszcza kan. 486-491, 822-832.
  • Paweł VI:
  • Przemówienie do uczestników piątego zgromadzenia Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych (1963).
  • Jan Paweł II:
  • Konstytucja apostolska „Sapientia christiana” (1979);
  • List apostolski „La cura vigilantissima” (2005).
  • Papieska Komisja do spraw Kościelnych Dóbr Kultury:
  • List okólny do biskupów diecezjalnych dotyczący formacji przyszłych kapłanów w dziedzinie kościelnych dóbr kultury (1992);
  • List okólny do biskupów diecezjalnych. Biblioteki kościelne w misji Kościoła (1994);
  • List okólny do biskupów diecezjalnych. Duszpasterska funkcja archiwów kościelnych (1997).
 

[1] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Duszpasterstwa przyjęty przez zgromadzenie synodalne na XI sesji plenarnej 7 maja 2016 roku.

[2] Określenie Kościoła jako komunii zostało uznane za kluczowe dla eklezjologii Soboru Watykańskiego II przez II Nadzwyczajne Zgromadzenie Synodu Biskupów w 1985 roku.

[3] Jan Paweł II, List apostolski „Novo millennio ineunte”, nr 43.

[4] Duszpasterstwo Kościoła to zorganizowana działalność, urzeczywistniająca w służbie człowiekowi zbawcze dzieło Chrystusa poprzez głoszenie słowa Bożego, liturgię, posługę pasterską i świadectwo życia chrześcijańskiego. Celem duszpasterstwa jest wspomaganie człowieka w osobowym dialogu pomiędzy nim a Bogiem oraz tworzenie opartej na tym dialogu wspólnoty międzyludzkiej. Stąd konieczność duszpasterstwa służebnego, otwartego na potrzeby człowieka, poszukującego ludzi zagubionych i zranionych. Duszpasterstwo z natury ma charakter misyjny i kieruje swą działalność do osób i wspólnot, a przez nie dotyczy też całego stworzenia, które ostatecznie zostanie w Chrystusie przemienione w nowe stworzenie. Podmiotem duszpasterstwa jest cały Kościół będący wspólnotą Ludu Bożego - tę zaś stanowią osoby ochrzczone, zachowujące żywą wiarę i aktualne więzy miłości z Osobami Bożymi i między sobą nawzajem. Osoby duchowne, świeckie oraz konsekrowane są podmiotami duszpasterstwa w różnym stopniu i na różne sposoby. Powierza się im zadania związane z powołaniem, charyzmatem, a także z przyjętymi sakramentami. Hierarchia kościelna, laikat i osoby konsekrowane przyczyniają się do powodzenia misji Kościoła, wzajemnie się uzupełniając w działalności zbawczej.

[5] F. Blachnicki, Oaza Rekolekcyjna Diakonii Ruchu Światło-Życie, [b.m.w.] 1995, s. 146.

[6] „Parafia nie jest strukturą przestarzałą. Właśnie dlatego, że ma wielką elastyczność, może przyjąć bardzo różne formy, wymagające otwarcia i misyjnej kreatywności ze strony duszpasterza i wspólnoty. Chociaż z pewnością nie jest jedyną instytucją ewangelizacyjną, to jeśli zachowuje zdolność do nieustannego reformowania się i przystosowania, nadal będzie «samym Kościołem zamieszkującym pośród swych synów i córek». Zakłada to, że będzie rzeczywiście utrzymywała kontakt z rodzinami i z życiem ludu, a nie stanie się strukturą ociężałą, odseparowaną od ludzi albo grupą wybranych zapatrzonych w samych siebie. Parafia jest formą obecności Kościoła na danym terytorium, środowiskiem słuchania słowa Bożego, wzrostu życia chrześcijańskiego, dialogu, przepowiadania, ofiarnej miłości, adoracji i celebracji. Poprzez całą swoją działalność parafia pobudza i formuje swych członków, aby byli ludźmi ewangelizującymi. Jest wspólnotą wspólnot, sanktuarium, gdzie spragnieni przychodzą i piją, by dalej kroczyć drogą, jest centrum stałego misyjnego posyłania. Musimy jednak przyznać, że wezwanie do rewizji i odnowy naszych parafii nie przyniosło jeszcze wystarczających owoców, aby były one bliżej ludzi i były środowiskami żywej komunii i uczestnictwa oraz ukierunkowały się całkowicie na misję” (Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium”, nr 28).

[7] Współtwórcą i promotorem tej koncepcji był prezbiter archidiecezji katowickiej, czcigodny sługa Boży ksiądz Franciszek Blachnicki.

[8] Duszpasterstwo zwyczajne jest zadaniem każdej diecezji i parafii. Dzięki niemu Kościół staje się rzeczywistością konkretną i uchwytną dla poszczególnych wiernych. Do podstawowych form duszpasterstwa zwyczajnego należą: przepowiadanie słowa Bożego, sprawowanie liturgii i posługa pasterska. Wszystkie formy duszpasterstwa zwyczajnego są ze sobą powiązane i warunkują się wzajemnie.

[9] Jego powstanie sugerowały komisje synodalne: Komisja do spraw Duszpasterstwa, Komisja do spraw Świeckich i Komisja do spraw Katechezy i Wychowania Katolickiego.

[10] II Polski Synod Plenarny, Potrzeby i zadania nowej ewangelizacji na przełomie II i III Tysiąclecia Chrześcijaństwa, nr 43: „Należy usilnie starać się o kształtowanie modelu parafii jako wspólnoty wspólnot”.

[11] Rada powinna zostać podzielona na cztery mniejsze zespoły:

1. zespół ruchów;

2. zespół wspólnot modlitewno-pobożnościowych;

3. zespół stowarzyszeń i bractw;

4. zespół nowych wspólnot.

Przedstawiciele każdego z wymienionych zespołów tworzyliby Archidiecezjalną Radę Ruchów, Wspólnot Modlitewno-Pobożnościowych, Stowarzyszeń, Bractw i Nowych Wspólnot.

[12] Forum powinno być realizowane w cyklu dwuletnim – naprzemiennie na szczeblu archidiecezjalnym i w dekanatach.

[13] Por. niżej, s. 87, rozdział: „Nowa ewangelizacja w Kościele katowickim”.

[14] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Christifideles laici”, nr 26; Paweł VI, Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”, nr 68. Grupy te mogą być następującego typu: ewangelizacyjne, deuterokatechumenalne, środowiskowe i diakonijne.

[15] Należy zakładać i rozwijać wspólnoty dzieci w wieku podstawowym – obok już istniejących: Ruchu Dzieci Maryi, Eucharystycznego Ruchu Młodych, dziecięcych grup misyjnych, służby liturgicznej, Podwórkowych Kół Różańcowych i Oazy Dzieci Bożych.

[16] Obok już istniejących grup: Ruchu Światło-Życie i Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży należy zakładać i rozwijać wspólnoty młodzieży.

[17] Zebranych w grupach: małżeństwa sakramentalne stażem małżeńskim od roku do piętnastu lat, od piętnastu do dwudziestu pięciu lat oraz powyżej dwudziestu pięciu lat.

[18] Terminem „Szkoła Nowej Ewangelizacji” określa się zarówno poszczególne wspólnoty, jak i całość jednego z powstałych stosunkowo niedawno ruchów w Kościele katolickim. Jego celem jest ewangelizacja, formacja ewangelizatorów (osób świeckich świadomych swojej ewangelizacyjnej misji) oraz inicjowanie nowych ośrodków ewangelizacyjnych na poziomie kraju, diecezji, parafii i wspólnot, tak aby każdy katolik potrafił skutecznie głosić słowem Dobrą Nowinę. Por. zwłaszcza: Szkoła Ewangelizacji Świętego Andrzeja, Projekt Pastoralny, [b.m.w.] 2011.

[19] Duszpasterstwo nadzwyczajne to działalność zbawcza Kościoła zaadresowana do określonych grup lub osób w danym środowisku, które ze względu na warunki życia lub szczególne potrzeby religijne oczekują innych form posługi niż tych dostępnych dzięki duszpasterstwu zwyczajnemu. Duszpasterstwo nadzwyczajne powinno być dostosowane na przykład do poziomu duchowego lub intelektualnego, do wieku lub zawodu poszczególnych osób czy wspólnot. Duszpasterstwo nadzwyczajne dzieli się na specjalne i specjalistyczne.

[20] W ramach duszpasterstwa specjalnego wyróżnia się duszpasterstwo kategorialne, sytuacyjne i organizowane. Na duszpasterstwo kategorialne składają się: duszpasterstwo grup zawodowych, duszpasterstwo niepełnosprawnych, duszpasterstwa stanowe (księży, osób konsekrowanych oraz osób zatrudnionych w parafii). Duszpasterstwo sytuacyjne obejmuje: młodzież pozaszkolną, akademicką, różne grupy młodzieżowe, duszpasterstwo powołań kapłańskich i zakonnych, kierownictwo duchowe, odpusty, pielgrzymki, rekolekcje zamknięte, misje i rekolekcje parafialne, duszpasterstwo chorych i ludzi starszych, duszpasterstwo bractw i stowarzyszeń religijnych, grupy kultyczne i ruchy. Do duszpasterstwa organizowanego zaliczamy: peregrynacje, wizytacje, rocznice życia Kościoła.

[21] Duszpasterstwo specjalistyczne adresowane jest do osób, które znalazły się na marginesie życia, do ludzi zniechęconych, zaburzonych i skłóconych z Bogiem, z sobą samym i z całym porządkiem społeczno-kulturowym.

[22] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Świeckich przyjęty przez zgromadzenie synodalne na X sesji plenarnej 9 kwietnia 2016 roku.

[23] Jak bowiem pisał Święty Jan Paweł II, „wypływająca z Chrztu, wspólna dla wszystkich godność posiada w odniesieniu do świeckich pewien rys specyficzny, który odróżnia ich, aczkolwiek nie odgradza od kapłana, zakonnika czy zakonnicy. Zgodnie z określeniem Soboru Watykańskiego II, «właściwością specyficzną laików jest ich charakter świecki»” – Adhortacja apostolska „Christifideles laici”, nr 15.

[24] Sobór naucza w tym kontekście wyraźnie: „Chociaż członkowie stanu duchownego mogą czasem zajmować się sprawami świeckimi, wykonując nawet świeckie zawody, to z tytułu swego wyjątkowego powołania w sposób szczególny i niejako zawodowo przeznaczeni są do świętego posługiwania. Zakonnicy zaś przez swój sposób życia dają wspaniałe i zaszczytne świadectwo, że świat nie może przemienić się i ofiarować Bogu bez ducha ewangelicznych błogosławieństw. Natomiast zadaniem ludzi świeckich, z tytułu właściwego im powołania, jest szukanie królestwa Bożego przez zajmowanie się sprawami świeckimi i kierowanie nimi po myśli Bożej” – Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna „Lumen gentium”, nr 31.

[25] Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Christifideles laici”, przypis 40.

[26] A. Zuberbier, Wprowadzenie do dekretu o apostolstwie świeckich, w: Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 1986, s. 372. W rzeczywistości „świecki charakter” powołania świeckich określa przede wszystkim „specyficzną właściwość”, istotny rys uwydatniający niepowtarzalność tego powołania i pozwalający uchwycić jego cechy swoiste, a nie całościową wizję.

[27] Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna „Lumen gentium”, nr 35.

[28] Tamże. Por. A. Zuberbier, Wprowadzenie do dekretu…, s. 372–373.

[29] Dekret o apostolstwie świeckich przypomina, że również „przez apostolstwo słowa, konieczne bezwzględnie w niektórych okolicznościach, świeccy głoszą Chrystusa, wyjaśniają Jego naukę, rozszerzają ją, każdy według swego stanu i wiedzy, oraz wiernie ją wyznają” – Sobór Watykański II, Dekret „Apostolicam actuositatem”, nr 16.

[30] Papież Franciszek w Adhortacji apostolskiej „Evangelii gaudium” podkreśla zdecydowanie (nr 120): „Każdy ochrzczony, niezależnie od swej funkcji w Kościele i stopnia wykształcenia w wierze, jest aktywnym podmiotem ewangelizacji i czymś niestosownym byłoby myśleć o schemacie ewangelizacji prowadzonej przez wykwalifikowanych pracowników, podczas gdy reszta wiernego ludu byłaby tylko odbiorcą ich działań. Nowa ewangelizacja powinna pociągać za sobą nowy protagonizm każdego z ochrzczonych. To przekonanie przybiera postać apelu skierowanego do każdego chrześcijanina, by nikt nie wyrzekał się swego udziału w ewangelizacji. Jeśli ktoś rzeczywiście doświadczył miłości Boga, który go zbawia, nie potrzebuje wiele czasu, by zacząć Go głosić”.

[31] Pod pojęciem „animatorów” rozumie się osoby świeckie, które – podejmując posługę głoszenia Chrystusa oraz animowania różnego rodzaju form modlitwy wspólnotowej – aktywnie angażują się w prowadzenie działających przy parafii lub na poziomie ponadparafialnym grup i wspólnot oraz biorą odpowiedzialność za formowanie kolejnych świeckich ku dojrzałości w wierze. Do osób tych stosuje się też inne określenia, w zależności od językowej konwencji przyjętej w danej grupie (na przykład lider, odpowiedzialny i tak dalej), natomiast w dokumencie synodalnym będziemy posługiwać się konsekwentnie określeniem „animator”.

[32] Na przykład w Seminarium Odnowy Wiary, w kursach Szkół Nowej Ewangelizacji i innych.

[33] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Christifideles laici”, nr 29.

[34] Chodzi o grupy przygotowujące dorosłych do chrztu bądź zapewniające osobom ochrzczonym pogłębioną formację ku dojrzałości w wierze.

[35] Na przykład z Seminarium Odnowy Wiary, z kursów Szkół Nowej Ewangelizacji i innych.

[36] Pod pojęciem „formacji permanentnej” rozumie się dbanie przez dojrzałych w wierze chrześcijan o stały rozwój swego życia duchowego, intelektualnego i moralnego – zarówno w oparciu o zorganizowane formy pogłębiania wiary (na przykład spotkania w małej grupie formacyjnej), jak i poprzez indywidualną troskę o budowanie osobowej więzi z Bogiem. Por. też Jan Paweł II, List apostolski „Novo millenio ineunte”, rozdział 3.

[37] Informacje należy umieszczać na stronach internetowych parafii, a także podawać do wiadomości parafian za pomocą innych środków przekazu.

[38] Zadanie to postawił przed świeckimi Sobór Watykański II, który podkreśla, że apostolstwo w wymiarze szerzenia Ewangelii i uświęcania „nie polega jednak na samym świadectwie życia. Prawdziwy apostoł szuka okazji do głoszenia Chrystusa słowami, czy to niewierzącym, by ich przyprowadzić do wiary, czy to wierzącym, by ich pouczyć, umocnić i pobudzić do gorliwszego życia […]. Ponieważ w naszych czasach powstają nowe problemy i szerzą się bardzo poważne błędy, które usiłują doszczętnie zniszczyć religię, porządek moralny i samą społeczność ludzką, ten święty Sobór serdecznie zachęca świeckich, według zdolności i wiedzy każdego, by zgodnie z myślą Kościoła przyczyniali się do wyjaśniania zasad chrześcijańskich, bronili ich i odpowiednio dostosowywali je do problemów współczesności” – Sobór Watykański II, Dekret „Apostolicam actuositatem”, nr 6.

[39] Chodzi zarówno o nabożeństwa bardziej tradycyjne w swej formie, jak i te o nowym potencjale ewangelizacyjnym (na przykład spotkania modlitewne, wieczory uwielbienia i tak dalej).

[40] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Christifideles laici”, nr 2.

[41] „§ 2. Wierni mają prawo, by przedstawiać pasterzom Kościoła swoje potrzeby, zwłaszcza duchowe, jak również swoje życzenia.

§ 3. Stosownie do posiadanej wiedzy, kompetencji i zdolności, jakie posiadają, przysługuje im prawo, a niekiedy nawet obowiązek wyjawiania swojego zdania świętym pasterzom w sprawach dotyczących dobra Kościoła, oraz – zachowując nienaruszalność wiary i obyczajów, szacunek wobec pasterzy, biorąc pod uwagę wspólny pożytek i godność osoby – podawania go do wiadomości innym wiernym”.

[42] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Duszpasterstwa Rodzin przyjęty przez zgromadzenie synodalne na II sesji plenarnej 18 kwietnia 2015 roku.

[43] Jan Paweł II, List „Gratissimam sane” (1994), nr 2; Rada do spraw Rodziny Konferencji Episkopatu Polski, Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie (2009), nr 81.

[44] Por. Paweł VI, Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”, nr 71; Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familiaris consortio”, nr 49–64.

[45] Por. Rada do spraw Rodziny Konferencji Episkopatu Polski, Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie (2009), nr 80.

[46] W archidiecezji katowickiej odbywają się spotkania dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych w ramach przygotowania bliższego do małżeństwa. Natomiast w ramach przygotowania bezpośredniego do małżeństwa proponuje się narzeczonym trzy jego formy: 1) zwyczajną, obejmującą cztery katechezy przedmałżeńskie, a także formy nadzwyczajne: 2) formę rozszerzoną, obejmującą dziewięciotygodniowe przygotowanie metodą dialogową oraz 3) formy weekendowe „Przed nami małżeństwo” i rekolekcje prowadzone metodą dialogową.

[47] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familiaris consortio”, nr 68.

[48] Mają temu służyć poradnie parafialne i poradnie specjalistyczne.

[49] Por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Familiaris consortio”, nr 77.

[50] Tamże.

[51] Biorąc pod uwagę prawo małżonków do zaskarżenia ważności małżeństwa (kan. 1674 Kodeksu prawa kanonicznego) oraz prawo do legalnego dochodzenia i obrony przysługujących im w Kościele uprawnień na właściwym forum kościelnym według przepisów prawa (por. kan. 221 § 1), należy wspomagać spośród małżonków tych, którzy mają wątpliwości co do ważności zawartego przez nich małżeństwa, zwłaszcza poprzez przekaz właściwych informacji na temat działalności sądów kościelnych i obowiązującego w Kościele prawa.

[52] Strukturę i szczegółowe zadania zwyczajnego duszpasterstwa rodzin określa dokument Zasady duszpasterstwa rodzin w archidiecezji katowickiej (obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”).

[53] Do wizytacji doradców życia rodzinnego upoważniony jest archidiecezjalny duszpasterz rodzin i archidiecezjalny doradca życia rodzinnego.

[54] Między innymi poprzez publikowanie na stronach internetowych Wydziału Duszpasterstwa Rodzin oraz parafii informacji o dyżurach doradców i ich danych kontaktowych.

[55] Por. Konferencja Episkopatu Polski, Dyrektorium duszpasterstwa rodzin (2003), nr 43. W rejonowych poradniach rodzinnych udzielana będzie pomoc rodzinie, podobnie jak w Archidiecezjalnej Specjalistycznej Poradni Rodzinnej, poprzez posługę duszpasterską kapłana, prowadzenie poradni rodzinnej o charakterze interdyscyplinarnym dzięki udziałowi specjalistów z różnych dziedzin (psychologii, pedagogiki, prawa, poradnictwa rodzinnego, terapii uzależnień). Proponowane miejsca dla rejonowych specjalistycznych poradni rodzinnych to: Chorzów, Rybnik, Jastrzębie-Zdrój, Tychy, Pszczyna.

[56] Takimi jak: Domowy Kościół, Instytut Świętej Rodziny, ruch duchowości małżeńskiej Equipes Notre-Dame, Ruch Focolari, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich, Wspólnota Trudnych Małżeństw „Sychar”.

[57] Na przykład poprzez: świętowanie jubileuszy małżeńskich, organizowanie festynów parafialnych czy spotkań dla małżonków, organizowanie możliwości i sposobności do wzajemnej pomocy między rodzinami, wymianę doświadczeń i przemyśleń, podejmowanie wspólnych dzieł dla dobra własnego i innych parafian.

[58] Na przykład poprzez: wspieranie i koordynowanie inicjatyw ruchów i wspólnot parafialnych, rozeznawanie potrzeb małżeństw i rodzin, organizowanie pomocy osobom starszym i potrzebującym pomocy, współpracę z miejskimi ośrodkami pomocy społecznej, organizowanie szkoleń i spotkań dla małżonków i rodzin.

[59] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Duszpasterstwa Młodzieży przyjęty przez zgromadzenie synodalne na XI sesji plenarnej 7 maja 2016 roku.

[60] Por. Sobór Watykański II, Deklaracja „Gravissimum educationis”, nr 2.

[61] Por. S. Zaręba, W kierunku jakiej religijności? Studia nad katolicyzmem polskiej młodzieży, Warszawa 2008.

[62] Szczególną rolę odegrał tutaj sługa Boży ksiądz Franciszek Blachnicki, który wypracował metodę przeżyciowo-wychowawczą rekolekcji oazowych (Oaza Dzieci Bożych). Pierwsze rekolekcje Oazy Dzieci Bożych odbyły się w 1954 roku w Bibieli k. Tarnowskich Gór. W 1963 roku ksiądz Blachnicki rozpoczął na nowo (po trzyletniej przerwie) prowadzenie rekolekcji oazowych, które przekształciły się w ruch oazowy, zwany od 1969 roku Ruchem Żywego Kościoła, a od 1976 roku – Ruchem Światło-Życie. W 1973 roku ksiądz Blachnicki zastosował metodę piętnastodniowych rekolekcji przeżyciowych do grup: młodzieży żeńskiej i męskiej, dzieci, studentów, młodzieży pracującej, księży, alumnów, sióstr zakonnych, dorosłych świeckich i całych rodzin. Zob. A. Wodarczyk, Blachnicki Franciszek Karol, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996, s. 36nn.

[63] Pod pojęciem duszpasterstwa młodzieży rozumiemy zorganizowaną działalność Kościoła, adresowaną do wszystkich młodych ludzi (uczniów starszych klas szkoły podstawowej w systemie ośmioklasowym albo szkoły gimnazjalnej i średniej [ponadgimnazjalnej] oraz studentów). Urzeczywistnia się ona w ramach duszpasterstwa zwyczajnego – parafialnego jako podstawowego i uprzywilejowanego oraz w ramach duszpasterstwa nadzwyczajnego – ponadparafialnego.

[64] Realizuje się to poprzez przygotowanie młodych do sakramentu bierzmowania i małżeństwa oraz poprzez ich zaangażowanie w działalność ruchów i stowarzyszeń chrześcijańskich (na przykład Ruchu Światło-Życie, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, Dzieci Maryi, służby liturgicznej). Zagadnieniem przygotowania do sakramentu bierzmowania zajmowała się w trakcie prac II Synodu Archidiecezji Katowickiej Komisja do spraw Katechezy i Wychowania Katolickiego, przygotowaniem do sakramentu małżeństwa – Komisja do spraw Duszpasterstwa Rodzin, natomiast zaangażowaniem młodzieży w działalność ruchów i stowarzyszeń – Komisja do spraw Duszpasterstwa.

[65] Jak wskazują badania, znaczny odsetek ludzi młodych wywodzi się z rodzin dysfunkcyjnych. Zob. G. Polok, Instytucjonalne formy wsparcia młodzieży akademickiej pochodzącej z rodzin dysfunkcyjnych, Katowice 2015.

[66] Do jego zadań należą zwłaszcza:

a. planowanie działań w duszpasterstwie młodzieży;

b. koordynowanie inicjatyw duszpasterskich dotyczących młodzieży;

c. organizowanie archidiecezjalnych spotkań młodych;

d. koordynowanie Światowych Dni Młodzieży na poziomie archidiecezji;

e. organizacja Archidiecezjalnej Rady Duszpasterstwa Młodzieży;

f. przewodniczenie Archidiecezjalnej Radzie Duszpasterstwa Młodzieży;

g) przygotowanie propozycji programów pracy duszpasterskiej z młodymi, które mogłyby być stosowane w zróżnicowanym duszpasterstwie w parafiach archidiecezji;

h) koordynowanie powstawania programów kształcenia animatorów młodzieżowych.

[67] Którymi są: duszpasterz młodzieży w archidiecezji katowickiej, archidiecezjalny moderator do spraw nowej ewangelizacji, archidiecezjalny duszpasterz akademicki, a także przedstawiciele Wydziału Katechetycznego i Seminarium Duchownego oraz odpowiedzialni za Ruch Światło-Życie, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, ministrantów i Dzieci Maryi.

[68] Czyli: Chorzów, Jastrzębie-Zdrój, Katowice, Rybnik, Tychy, Wodzisław Śląski, Żory.

[69] Ważne, by w odpowiedni sposób skierować zaproszenie do młodzieży oraz zadbać o jak najlepsze ukształtowanie liturgii. Do wygłoszenia homilii można zapraszać księży spoza parafii, szczególnie rejonowych lub dekanalnych duszpasterzy młodzieży.

[70] Zwłaszcza: Ruch Światło-Życie, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Dzieci Maryi i służba liturgiczna.

[71] Duszpasterstwo zróżnicowane, dostosowane do poziomu rozwoju wiary i relacji do Kościoła młodych ludzi, może być kierowane do trzech grup adresatów: młodzieży zaangażowanej, młodzieży zainteresowanej, młodzieży zdystansowanej. Według tego kryterium należy dobierać metody i formy pracy z młodzieżą.

[72] Proponowanie różnych form wolontariatu przyczynia się do wszechstronnego rozwoju młodych ludzi oraz bardziej ich integruje.

[73] W przypadku zaobserwowania problemów należy zapewnić młodemu człowiekowi wsparcie i profesjonalną pomoc, wykorzystując Ośrodek Rozwoju Młodzieży i Rodziny oraz jego filie.

[74] Obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”.

[75] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Duchowieństwa, przyjęty przez zgromadzenie synodalne na IX sesji plenarnej 6 lutego 2016 roku.

[76] Por. Katechizm Kościoła katolickiego, nr 1545–1547.

[77] Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”, nr 15.

[78] Sobór Watykański II, Dekret „Presbyterorum ordinis”, nr 1.

[79] Por. tenże, Dekret o formacji kapłańskiej „Optatam totius”, nr 20.

[80] Por. Status diakona stałego w archidiecezji katowickiej (obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”).

[81] Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”, nr 18.

[82] Obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”.

[83] Por. wspomniane wyżej Zarządzenie w sprawie formacji prezbiterów archidiecezji katowickiej.

[84] Chodzi zarówno o wskazanie odpowiedniej placówki, jak i o pomoc w załatwieniu koniecznych formalności.

[85] Obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”.

[86] Por. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, art. 941-985.

[87] Instrukcja szczegółowa i wzór testamentu zostanie opublikowana w Suplemencie do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”.

[88] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Powołań i Formacji do Prezbiteratu przyjęty przez zgromadzenie synodalne na IX sesji plenarnej 6 lutego 2016 roku.

[89] Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Pastores dabo vobis”, nr 15.

[90] Okres propedeutyczny jest czasem przygotowania do właściwej formacji seminaryjnej, podczas którego kandydaci do seminarium mają możliwość osobistej formacji ludzkiej, duchowej i wspólnotowej pod kierunkiem moderatorów i ojców duchownych wskazanych przez arcybiskupa katowickiego. Nadzór nad prowadzeniem okresu propedeutycznego sprawuje rektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego. Okres propedeutyczny odbywa się poza główną siedzibą seminarium, w ośrodku przez niego zarządzanym. Szczegółowe zasady realizacji okresu propedeutycznego zawiera Zarządzenie o wprowadzeniu okresu propedeutycznego Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego (obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”).

[91] Studium domesticum to formacja intelektualna prowadzona w ramach struktur seminarium, a nie na uniwersyteckim wydziale teologicznym.

[92] Autopoznanie, czyli poznanie samego siebie umożliwia lepsze określenie przyczyn swoich stanów emocjonalnych i okoliczności ich pojawiania się. Przede wszystkim jednak poprzez odkrywanie „korzeni” swoich doświadczeń, przyzwyczajeń, sposobów myślenia i utrwalonych sposobów działania autopoznanie umożliwia wzięcie pełnej odpowiedzialności za swoje życie. Poza tym odkrycie motywacji własnego działania daje możność ich konfrontowania z wartościami ewangelicznymi. To wszystko jest koniecznym warunkiem dojrzałości i akceptacji samego siebie.

[93] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Życia Konsekrowanego przyjęty przez zgromadzenie synodalne na VI sesji plenarnej 17 października 2015 roku.

[94] Jan Paweł II, Adhortacja apostolska „Vita consecrata”, nr 1.

[95] Por. tamże.

[96] Statut Archidiecezjalnej Rady do spraw Życia Konsekrowanego (obowiązujący po Synodzie tekst por. Suplement do rocznika 2016 „Wiadomości Archidiecezjalnych”).

[97] Por. kan. 567 Kodeksu prawa kanonicznego.

[98] Podstawą treści niniejszego rozdziału jest projekt synodalnej Komisji do spraw Dziedzictwa Kościoła Katowickiego przyjęty przez zgromadzenie synodalne na II sesji plenarnej 18 kwietnia 2015 roku.

[99] Paweł VI, Przemówienie do uczestników piątego zgromadzenia Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych (1963); Jan Paweł II, List Apostolski „La cura vigilantissima” (2005).

[100] Papieska Komisja do spraw Kościelnych Dóbr Kultury, Duszpasterska funkcja archiwów kościelnych. List okólny do Biskupów Diecezjalnych (1997); taż, Biblioteki kościelne w misji Kościoła (1994), pkt. 4.3, 4.5.

[101] Taż, List okólny do Biskupów Diecezjalnych dotyczący formacji przyszłych kapłanów w dziedzinie kościelnych dóbr kultury (1992).

[102] Przez brakowanie dokumentów należy rozumieć wydzielanie materiałów archiwalnych niezasługujących na trwałe przechowywanie w celu przekazania ich do zniszczenia.